Του Λουίς Σάντος Ερνάντεζ
Παρόλο που δεν είναι πολύ διαδεδομένο, πιθανόν να έχετε ακούσει για το Linux. Αν η απάντηση είναι ναι, η επόμενη ερώτηση είναι τι ακριβώς έχετε ακούσει. Ναι ξέρω, ότι είναι τζάμπα, ότι είναι πολύ δύσχρηστο, ότι δεν βρίσκεις τα ίδια προγράμματα που χρησιμοποιείς στα Windows. Λοιπόν, από όλα αυτά μόνο το πρώτο ισχύει. Όντως, το γεγονός ότι είναι δωρεάν έχει βοηθήσει πολύ κόσμο να “μεταναστεύσει” σε κάποια από αυτά τα λειτουργικά που αναφέρονται με το όνομα GNU/Linux, αλλά ζούμε στην εποχή της παραπληροφόρησης και παρότι το GNU/Linux είναι δωρεάν δεν είναι το πιο σημαντικό του στοιχείο… Μια τελευταία ερώτηση: για ελεύθερο software έχετε ακούσει;
The Free Software Foundation: μια όμορφη ιστορία
Κάποτε, όταν η ανάπτυξη της πληροφορικής δεν είχε τις διαστάσεις που έχει πάρει σήμερα, τα προγράμματα μοιραζόντουσαν ανοιχτά μεταξύ των χρηστών και αν κάποιος φοιτητής ή προγραμματιστής ήθελε να κάνει μια αλλαγή ή να βελτιώσει ένα πρόγραμμα, μπορούσε να το κάνει. Από τη δεκαετία του ’80 και μετά, τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν και ήταν περισσότερες οι εταιρίες που πρόσφεραν κλειστό λογισμικό, πράγμα που σημαίνει, ότι οι προγραμματιστές και οι χρήστες δεν μπορούσαν πια να επεμβαίνουν στο πρόγραμμα ούτε να το μοιράζονται. Δηλαδή, με άλλα λόγια το software από προϊόν της διάνοιας έγινε σκέτο εμπορικό προϊόν.
Έτσι, το 1984, ένας προγραμματιστής εν ονόματι Richard Stallmann άρχισε να δουλεύει στο project GNU, δημιουργώντας το FSF (Free Software Foundation). Σκοπός του ήταν να φτιάξει ένα λειτουργικό σύστημα χωρίς περιορισμούς που να εμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη και διανομή του συγκεκριμένου λειτουργικού. Εισάγει τον ορισμό “ελεύθερο λογισμικό” και την έννοια του “copyleft” με την άδεια GPL (General Public License), μια άδεια που προστατεύει τα δικαιώματα του χρήστη και εμποδίζει τις προσπάθειες να μετατραπεί ένα ελεύθερο πρόγραμμα σε κλειστό.
Για το FSF ένα λογισμικό είναι ελεύθερο όταν παρέχει τέσσερις βασικές ελευθερίες:
- Η ελευθερία εκτέλεσης του προγράμματος για οποιονδήποτε σκοπό.
- Η ελευθερία να μελετήσεις πώς λειτουργεί ένα πρόγραμμα και να το μετατρέπεις.
- Η ελευθερία να αντιγράφεις και να μοιράζεσαι ένα πρόγραμμα.
- Η ελευθερία να βελτιώσεις ένα πρόγραμμα και να το επανεκδώσεις για το καλό της κοινότητας.
Οι ελευθερίες 1 και 3 όπως βλέπουμε αφορούν κυρίως τους προγραμματιστές και οι ελευθερίες 0 και 2 τους απλούς χρήστες.
Πέρα από την προσφορά του FSF σε τεχνικό επίπεδο, είναι πολύ σημαντική η θέση του όσον αφορά το ρόλο της τεχνολογίας στην κοινωνία και δίνει μεγάλο αγώνα για τα δικαιώματα των χρηστών. Κάνει σκληρή κριτική στις πολιτικές και το μονοπώλιο της Microsoft και των μεγάλων εταιριών hardware. Συγκεκριμένα καταγγέλλει:
- Παιδεία. Σήμερα οι υπολογιστές αποτελούν σημαντικά εργαλεία στην εκπαίδευση των παιδιών. Όμως στα σχολεία τα παιδιά είναι υποχρεωμένα να χρησιμοποιούν ένα και μόνο εμπορικό προϊόν, αυτό της Microsoft.
- DRM. Το DRM (Digital Restrictions Managment) είναι τεχνολογίες που περιορίζουν τη χρήση ψηφιακών έργων και αναπαραγωγικών μέσων. Η FSF ισχυρίζεται ότι ο περιορισμός υλικού με copyright κρύβεται σε αμφιλεγόμενους τρόπους που δεν καλύπτονται από τους νόμους.
- Ασφάλεια. Όταν σερφάρουμε στο ίντερνετ η ασφάλεια του υπολογιστή μας εξαρτάται από δυο πράγματα: πόσο ασφαλής είναι ο υπολογιστής μας και πόσο ασφαλείς είναι οι υπολογιστές των άλλων χρηστών. Όταν συνδέονται στο Web περισσότεροι απροστάτευτοι υπολογιστές οι επιθέσεις κυκλοφορούν πιο εύκολα και γρήγορα και αυτομάτως αυξάνεται ο κίνδυνος για την ασφάλεια του δικού μας υπολογιστή. Η αδύναμη ασφάλεια ενυπάρχει στο κλειστό λογισμικό αντίθετα με το ελεύθερο λογισμικό που δεν χρειάζεται ούτε καν antivirus!
- Μονοπώλιο. Το μονοπώλιο της Microsoft και οι συμφωνίες της με άλλες εταιρίες εφαρμόζουν συνεχώς τακτικές που αυξάνουν τις βασικές απαιτήσεις του υπολογιστή υποχρεώνοντας τον απλό χρήστη να αγοράσει καινούριο μηχάνημα για να τρέχουν οι καινούριες “βελτιώσεις” του λειτουργικού συστήματος.
- Η επιβολή “standards”. Τα standards ή πρότυπα επιτρέπουν στους χρήστες διαφορετικών προγραμμάτων να μοιράζονται πληροφορίες μεταξύ τους ανεξαρτήτως τι λειτουργικό σύστημα χρησιμοποιούν. Με την επιβολή προτύπων με κλειστές πατέντες εμποδίζουν τη χρήση των αντίστοιχων ανοιχτών πατεντών. Ένα γνωστό παράδειγμα είναι οι επιθέσεις στα ανοιχτά format OpenDocument που σήμερα χρησιμοποιούνται για να αντικαταστήσουν το εμπορικό Microsoft Office.
- “Υποστηρίζω, επεκτείνω, εξοντώνω”. To FSF καταγγέλλει τη δημόσια θέληση της Microsoft να “υποστηρίζει και να αναπτύσσει” υπάρχοντα projects και ανοιχτά πρότυπα. Πρώτα, η Microsoft γνωστοποιεί την υποστήριξη σε ένα ανοιχτό πρότυπο, πχ το OpenDocument. Το αναπτύσσει αλλά ταυτόχρονα ενσωματώνει κλειστά χαρακτηριστικά. Με τον καιρό αυξάνει τη χρήση μόνο των δικών της κλειστών χαρακτηριστικών και εξοντώνει το αρχικό project.
- Προσωπικά δεδομένα. Πολλές εταιρίες σχεδιάζουν να ελέγχουν κάθε φορά περισσότερο τους υπολογιστές μας. Σίγουρα θα έχετε παρατηρήσει ότι μετά από ένα “update”, κάθε φορά που ξεκινάει το λειτουργικό σύστημα άρχισε να εμφανίζει ένα πρόγραμμα που σας ζητάει να ελέγξετε αν το λειτουργικό είναι νόμιμο (κι ας το έχετε αγοράσει!). Είναι το γνωστό Windows Genuine Advantage. Άλλες προσπάθειες για να ελέγχουν τα προσωπικά σας αρχεία αναμένονται με τα συστήματα που στεγάζονται στο “cloud” το “σύννεφο”, όπου προς το παρόν καλούν τους χρήστες και τις εταιρίες να ανεβάζουν τα δεδομένα των υπολογιστών τους στο διαδίκτυο, διαφημίζοντας τα “πλεονεκτήματα” του να έχετε πρόσβαση στον υπολογιστή σας όπου και αν βρίσκεστε.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να αναφερθείτε στο link του FSF:
Η Διάδοση του Ελεύθερου Software
30 χρόνια μετά από τα πρώτα βήματα του R. Stallman και του FSF, το ελεύθερο software έχει αποδώσει καρπούς και το σύστημα GNU/Linux αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα. Στην πορεία έχει εμφανιστεί ένα καινούριο κίνημα γνωστό με το όνομα Open Source (ανοιχτός κώδικας). Η αντίληψη του τονίζει κυρίως τα πρακτικά πλεονεκτήματα της ελεύθερης διακίνησης του κώδικα παρά τις ηθικές και φιλοσοφικές έννοιες που υποστηρίζει το κίνημα του ελεύθερου software. Η χρήση του όρου γεννήθηκε σε μια προσπάθεια να αποφύγουν τον αόριστο όρο “ελεύθερο”. “Free” στα αγγλικά μπορεί να σημαίνει “δωρεάν” ή “ελεύθερο” ανάλογα με τα συμφραζόμενα. Σε κάθε περίπτωση, είτε μιλάμε για “ελεύθερο software” ή για “ ανοιχτό κώδικα”, σε πρακτικό επίπεδο τα δυο κινήματα είναι απόλυτα ταιριαστά και συνεργάζονται από κοινού. Κάπου το έχω ξανακούσει αυτό…
Σήμερα έχει αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που χρησιμοποιούν ελεύθερα λειτουργικά συστήματα και τεχνολογίες ανοικτού κώδικα. Επιπλέον, πολλές κυβερνήσεις τα έχουν υιοθετήσει στο δημόσιο τομέα και στα σχολεία και σε πολλές περιπτώσεις υποστηρίζουν ερευνητικά προγράμματα για την ανάπτυξη τοπικών τεχνολογιών. Ήδη χώρες όπως οι Βραζιλία, Βενεζουέλα, Ισπανία, Γερμανία, Κούβα, Χιλή, Γαλλία, Μεξικό, Αργεντινή, έχουν δημιουργήσει ένα νομικό πλαίσιο για την προστασία του ελεύθερου software. Επίσης, πρέπει να τονίσουμε ότι με αυτόν τον τρόπο έχουνε μειωθεί εντυπωσιακά τα έξοδα τους σε λειτουργικά συστήματα και τεχνική υποστήριξη.
Σε αυτό έχει βοηθήσει το μοντέλο ανάπτυξης του ελεύθερου και ανοικτού software. Χιλιάδες προγραμματιστές και χρήστες συμμετέχουν στην προσπάθεια να κάνουν καλύτερο το software της αρεσκείας τους . Είναι οργανωμένοι σε κοινότητες σε όλο τον κόσμο και ο καθένας προσφέρει αυτό που μπορεί, εξάλλου χρειάζονται από προγραμματιστές, μέχρι μεταφραστές, καλλιτέχνες, κτλ. Τα λάθη που εμφανίζονται, εντοπίζονται και λύνονται από την ίδια την κοινότητα. Η μεγάλη ταχύτητα με την οποία αναπτύσσονται αποδεικνύει ότι αυτός ο τρόπος είναι πιο αποτελεσματικός από τον επιχειρηματικό και μονοπωλιακό τρόπο των μεγάλων εταιριών.
Ανάμεσα στα πλεονεκτήματα του ελεύθερου software θα μπορούσαμε να επισημάνουμε:
– Η τιμή. Το 90% των προγραμμάτων είναι δωρεάν και νόμιμο
– Η καινοτομία της τεχνολογίας. Αυτό οφείλεται στην προσφορά που κάνουν προγραμματιστές και χρήστες οι οποίοι είναι οργανωμένοι σε κοινότητες σε όλο τον κόσμο.
– Δεν υπάρχει εξάρτηση στην εταιρία, κοινότητα ή άτομο που σας προμηθεύει το πρόγραμμα.
– Σε τεχνικό επίπεδο έχει εξαιρετική ασφάλεια, σταθερότητα και οι απαιτήσεις για τον υπολογιστή είναι ελάχιστες.
…………………………………………………………………
Το φαινόμενο του ελεύθερου software περνάει ίσως την καλύτερη στιγμή του και δημιουργεί μια μικρή νότα αισιοδοξίας στις μέρες μας. Όταν ακούς για ανθρώπους που δουλεύουν με μεράκι για να αποδείξουν ότι η γνώση δεν μπορεί να περιορίζεται από την αγορά, από άδειες copyright, κτλ, σίγουρα σου δημιουργούν ένα μικρό αίσθημα αισιοδοξίας. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη προσπάθεια από τις γνωστές εταιρίες να εμποδίσουν την ανάπτυξη και τη διάδοση του ελεύθερου λογισμικού. Η αριστερά θα έπρεπε να υποστηρίζει το κίνημα του ελεύθερου software όσο είναι συμβατό με τις ιδέες της, να διεκδικεί την εφαρμογή του στην παιδεία και στο δημόσιο τομέα.
Μπορείτε να δείτε το ντοκιμαντέρ Revolution OS σε αυτό το link:
http://www.dailymotion.com/video/xg5lw5_tvxs-gr-y-yyyyyyyyyy-yyy-yyyyyyyy-yyyyyyyyyy_people#from=embed
