Εκλογές Περού: Πρωτιά Καστίγιο με ριζοσπαστικό αλλά αντιφατικό πρόγραμμα

Η πρωτιά του Πέντρο Καστίγιο, υποψήφιου του κόμματος «Ελεύθερο Περού», στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στην ομώνυμη χώρα, με ποσοστό 19%, ήταν μια έκπληξη. Διεθνή ΜΜΕ, το κατεστημένο της χώρας, ακόμα κι ο ίδιος ο Καστίγιο, δεν πίστευαν στα μάτια τους, αφού μόλις ένα μήνα πριν, οι δημοσκοπήσεις του έδιναν μεταξύ 3-5%. Κυκλοφορεί μάλιστα ως ανέκδοτο πως τη νύχτα των εκλογών το CNN δεν είχε καν τη φωτογραφία του για να δείξει ποιος είναι ο νικητής…

Ο «άγνωστος» δάσκαλος από τις Άνδεις…

Ο Καστίγιο δεν έχει μεγάλο πολιτικό βιογραφικό. Κατέρχεται πρώτη φορά ως υποψήφιος στην πολιτική αρένα κι έγινε γνωστός στην χώρα μόλις το 2017 όταν ηγήθηκε της ιστορικής απεργίας των δασκάλων ενάντια στην τότε κυβέρνηση του Πάμπλο Κουζίνσκι.

Εξού και η έκπληξη, καθώς ο «άγνωστος» δάσκαλος, κέρδισε στις 16 από τις 24 εκλογικές περιφέρειες της χώρας, ενώ συγκέντρωσε πάνω από το 50% των ψήφων στις δύο φτωχότερες περιοχές στα υψίπεδα των Άνδεων.

Κατά μια έννοια το άφθαρτο προφίλ του λειτούργησε ως συγκριτικό πλεονέκτημα. Όπως το αποτύπωσε κι ο ίδιος στην πρώτη του ομιλία από το μπαλκόνι του σπιτιού του στην Τακαμπάμπα της φτωχής περιφέρειας Καχαμάρκα:

«Μας λένε πως μόνο πολιτικοί επιστήμονες, συνταγματολόγοι, πολυμαθείς πολιτικοί κι όσοι έχουν σπουδαία διπλώματα μπορούν να κυβερνήσουν τη χώρα.  Είχαν αρκετό χρόνο». ¹

…και η διεφθαρμένη κόρη του δικτάτορα

Δεύτερη με ποσοστό 13%, που θ’ αναμετρηθεί με τον Π. Καστίγιο στον δεύτερο γύρο των εκλογών στις 6 Ιούνη, είναι η Κέικο Φουτζιμόρι, ηγέτιδα του συντηρητικού κόμματος «Λαϊκή Δύναμη» και κόρη του φυλακισμένου πρώην δικτάτορα Αλμπέρτο Φουτζιμόρι. Το κόμμα της στις προεδρικές εκλογές του 2016 είχε καταγράψει ποσοστό 40%. Από τότε η δημοφιλία της Κέικο Φουτζιμόρι πήρε την κατρακύλα, ιδιαίτερα καθώς ερευνάται ποινικά η εμπλοκή της στο σκάνδαλο παράνομων δωρεών στο κόμμα της από τη βραζιλιάνικη πολυεθνική κατασκευαστική εταιρεία Odebrecht SA, που είχε δημιουργήσει ένα δίκτυο δωροδοκιών απλωμένο σε 12 χώρες. Αυτό το σκάνδαλο χαρακτηρίστηκε από το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ ως η «μεγαλύτερη υπόθεση δωροδοκίας στην ιστορία»! ²  

Κάτω από την επιφάνεια

Πίσω όμως από τα βιογραφικά των υποψηφίων στοιχήθηκαν ζωντανές κοινωνικές δυνάμεις και διαφορετικά επίπεδα συνείδησης.

Στην ψήφο υπέρ του Π. Καστίγιο αποτυπώθηκε όλος ο φρέσκος θυμός για τη διαχείριση της πανδημίας του covid-19. Το Περού κατέχει μια από τις χειρότερες θέσεις διεθνώς όσον αφορά στον αριθμό των νεκρών αναλογικά με τον πληθυσμό.

Τα πρόσφατα επίσημα στοιχεία αναφέρουν 60.000 επιβεβαιωμένους θανάτους από covid, αλλά οι δημοσιογραφικές έρευνες ανεβάζουν ως και τρεις φορές πάνω αυτό τον αριθμό!

Αποτυπώθηκε το σοκ από την οικονομική κρίση παράλληλα με την πανδημία, που οδήγησε σε πτώση του ΑΕΠ (Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος) κατά 11,1% και σε αύξηση του ποσοστού όσων ζουν στο όριο της φτώχειας. Στο τέλος του 2019, 6,6 εκ. Περουβιανοί ή το 20% του πληθυσμού ζούσαν στο όριο της φτώχειας. Στο τέλος του 2020 ο αριθμός των φτωχών έφτασε τα 10 εκ. αφού 3,3 εκ. Περουβιανοί ακόμα εξωθήθηκαν σε αυτή τη δεινή θέση! ³

Και φυσικά αποτυπώθηκε και το πρόσφατο μεγαλειώδες κίνημα που κατάφερε να ανατρέψει το κοινοβουλευτικό πραξικόπημα μετά την παράνομη καθαίρεση  του μέχρι τότε Προέδρου της χώρας, Μάρτιν Βιζκάρα, στις 9Νοέμβρη του 2020. ⁴

Αναζήτηση εναλλακτικής

Όλες αυτές οι διεργασίες συναντήθηκαν με την ψήφο στον Π. Καστίγιο και στο «Ελεύθερο Περού» στη βάση ενός ακόμα παράγοντα: των προσδοκιών για ριζοσπαστικές αλλαγές.

Το «Ελεύθερο Περού» αυτοχαρακτηρίζεται ως Μαρξιστικό, Λενινιστικό και «Μαριατεγκιστικό» (σ.σ. αναφορά στον Περουβιανό Μαρξιστή συγγραφέα Χοσέ Κάρλος Μαριατέγκι). ⁵

Βασικές θέσεις που εμπεριείχε το προεκλογικό του πρόγραμμα ήταν:

• Αύξηση των δαπανών για δημόσια υγεία και παιδεία στο 10% του ΑΕΠ.
• Συντακτική Συνέλευση που θα αντικαταστήσει το Σύνταγμα της εποχής Αλμπέρτο Φουτζιμόρι με ένα νέο δημοκρατικό Σύνταγμα.
• Θέσπιση της εκλογής από τον λαό των ανώτατων δικαστικών αρχών.
• Εθνικοποίηση των ορυχείων, του φυσικού αερίου, του πετρελαίου, των υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων και των τηλεπικοινωνιών.

Ακόμα, ο Καστίγιο στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του στη Λίμα, υποσχέθηκε ότι, αν εκλεγεί, θα συνεχίσει να ζει με τον μισθό του δασκάλου και θα μειώσει κατά 50% τις αμοιβές των γερουσιαστών και των υπουργών! ⁶

Όμως η εφαρμογή αυτών των θέσεων προϋποθέτει κατά μέτωπο σύγκρουση με το Περουβιανό κατεστημένο, το μεγάλο κεφάλαιο και τις ξένες πολυεθνικές.

Κι αυτό απαιτεί: ένα συνεκτικό σχέδιο αντιμετώπισης της αντεπίθεσης της εθνικής και της διεθνούς αστικής τάξης, εξαγωγή των συμπερασμάτων από τις αποτυχίες του Τσάβες στη Βενεζουέλα και του Μοράλες στη Βολιβία αλλά και από τις ήττες άλλων κινημάτων στην Λατινική Αμερική και πάνω από όλα εμπιστοσύνη στην εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα ότι μπορούν να γίνουν «αφέντες» της οικονομίας, της κοινωνίας και των ζωών τους – δηλαδή να υπάρχει ο στόχος της ανατροπής του συστήματος με διεθνιστική προοπτική.

Οι αγορές στην αντεπίθεση

Πάντως οι πρώτες δηλώσεις του Π. Καστίγιο μετά τα αποτελέσματα αφήνουν υπονοούμενα προς την αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση.

Αποδεικνύοντας πως ούτε κι ο ίδιος περίμενε τη νίκη του και μάλλον σοκαρισμένος από τη δριμύτατη επίθεση που εξαπέλυσαν οι αγορές ενάντια του ταυτίζοντας τον με το «Φωτεινό Μονοπάτι» (αντάρτικη οργάνωση της δεκαετίας του ’80) ⁷ και αποκαλώντας τον «κομμουνιστή δικτάτορα», δήλωσε τα εξής σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τις αγορές:

«Δεν υπάρχει Τσαβισμός εδώ».

«Καταγγέλλω κατηγορηματικά όλους όσους λένε πως ο Πέντρο Καστίγιο θα κάνει εθνικοποιήσεις». ⁸

Αλλά το καπιταλιστικό κατεστημένο και οι αγορές δεν θα αφήσουν τίποτα στην τύχη. Θα παλέψουν για την ήττα του κι αν δεν τα καταφέρουν, θα παλέψουν για την πλήρη συνθηκολόγηση του.

Στα υπέρ τους ότι ο συσχετισμός των εδρών στο νέο Κογκρέσο (Βουλή), για το οποίο διεξήχθησαν παράλληλες εκλογές, δεν είναι ευνοϊκός για τον Καστίγιο, αφού το «Ελεύθερο Περού» εξέλεξε μόλις 30 από τους 130 γερουσιαστές.

Αντιφάσεις

Αλλά και οι θέσεις του για μια σειρά κοινωνικά ζητήματα δημιουργούν θερμά μέτωπα και λειτουργούν ήδη σαν εμπόδιο για την υποστήριξη του από το αριστερό ρεφορμιστικό κόμμα της Βερόνικα Μεντόζα, «Νέο Περού», που πήρε 8,7% στις εκλογές ⁹ αλλά και από ευάλωτα κοινωνικά στρώματα και ομάδες, όπως οι γυναίκες, τα ΛΟΑΤΚΙ+* άτομα κ.α.

Πιο συγκεκριμένα ο Π. Καστίγιο τάσσεται υπέρ της θανατικής ποινής για τους διεφθαρμένους, κατά των αμβλώσεων, κατά των γάμων μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, κατά των φεμινιστικών πολιτικών και είναι αρνητής της παραχώρησης θεμελιωδών δικαιωμάτων στη ΛΟΑΤΚΙ+* κοινότητα! ¹⁰

Τα περισσότερα ερωτηματικά όμως προκύπτουν από το γεγονός ότι ο Π. Καστίγιο δεν κουβαλά πίσω του ούτε το βαρύ κινηματικό παρελθόν του Ε. Μοράλες, ούτε το πλατύ κίνημα της Μπολιβαριανής επανάστασης που ανέδειξε τον Ούγκο Τζάβεζ, που σημαίνει πως έχει συγκριτικά λιγότερα πολιτικά και κοινωνικά «εφόδια» για να μπορέσει να αντισταθεί στις πιέσεις της άρχουσας τάξης.

Ωστόσο το ενδιαφέρον βρίσκεται στο ότι ένα σημαντικό τμήμα των φτωχών λαϊκών στρωμάτων του περουβιανού λαού, βλέπει στο πρόσωπό του μια εναλλακτική, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει άνοδο της διάθεσης του κόσμου για αγώνες και διεκδικήσεις.

Βαδίζοντας όλο και πιο κοντά προς την 6^η Ιούνη η πόλωση θα αυξηθεί. Η νίκη του Π. Καστίγιο δεν έχει ακόμα κριθεί οριστικά. Το μόνο σίγουρο είναι πως το Περού μπαίνει σε μια νέα περίοδο, αντιφατική και ταραγμένη.

1. https://www.theguardian.com/world/2021/apr/12/peru-presidential-runoff-pedro-castillo-keiko-fujimori
2. https://www.bbc.com/news/business-43825294
3. https://perusupportgroup.org.uk/2021/01/covid-and-its-impact-on-poverty/
4. https://xekinima.org/perou-pos-na-anatrepsete-ena-koinovouleutiko/
5. https://en.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Carlos_Mari%C3%A1tegui
6. https://rpp.pe/politica/elecciones/pedro-castillo-cerro-su-campana-con-un-mitin-ante-cientos-de-personas-en-la-plaza-dos-de-mayo-noticia-1330508
7. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%89%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BD%CF%8C_%CE%9C%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CF%80%CE%AC%CF%84%CE%B9
8. https://www.reuters.com/world/no-chavismo-here-peru-socialist-candidate-castillo-seeks-calm-jittery-markets-2021-04-22/
9. https://www.jacobinmag.com/author/veronika-mendoza
10. https://nacla.org/peru-elections-pedro-castillo

*Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφισεξουαλικά άτομα, Τρανς άτομα, Κουίρ, Ίντερσεξ άτομα κ.α.