Ο Roberto Antezana είναι στέλεχος της Alternativa Socialista Revolucionaria, το Βολιβιανό τμήμα της CWI, κι αρθρογράφος στην εφημερίδας «La Chispa» («Η σπίθα»). Τη συνέντευξη πήρε ο σ. Νίκος Κανελλής.
Ερ: Ποιες είναι οι συνταγματικές αλλαγές που προτείνει ο Μοράλες;
Απ: Η συζήτηση για μια συντακτική συνέλευση προέκυψε από τα μαζικά κινήματα για την κοινωνικοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου το 2003 και το 2005. Ήταν μαζικές εξεγέρσεις των αγροτών, των εργαζομένων και των ιθαγενών, που ζητούσαν επαναστατικές αλλαγές στο σύνταγμα της χώρας. Αυτό που προέκυψε τελικά ήταν μια συντακτική συνέλευση στην οποία συμμετέχουν όλα τα κόμματα του κατεστημένου αλλά και το MAS (σημ: το κόμμα του Μοράλες που αποτελεί συμμαχία αριστερών κομμάτων και κινημάτων), που προσπαθεί να συνεργαστεί με τα δεξιά κόμματα για να καταλήξει σε κάποιου είδους συμβιβασμό. Όλες αυτές οι προσπάθειες όμως έχουν αποτύχει. Τώρα, με βάση την σκλήρυνση της στάσης των δεξιών αντιπολιτευόμενων κομμάτων, ο Μοράλες και το MAS έχουν αποδεχτεί το γεγονός ότι είναι αδύνατο να υπάρξει συμφωνία για τις βασικές συνταγματικές αλλαγές.
Αρχικά, στο προσχέδιο συντάγματος ο Μοράλες περιέλαβε μια σειρά από συμβιβαστικά μέτρα για να τα αποδεχτεί η δεξιά. Το προσχέδιο περιείχε μια σειρά από προοδευτικά μέτρα, και γενικά ήταν γραμμένο σε αρκετά ριζοσπαστική γλώσσα. Για παράδειγμα αναφέρει την δημιουργία ενός νέου οικονομικού συστήματος που θα βάζει σαν προτεραιότητα τις ανάγκες των μαζών. Την ίδια στιγμή βέβαια εγγυάται το δικαίωμα στην ατομική ιδιοκτησία.
Γενικά έχει πολλά αντιφατικά σημεία στη βάση του. Αποτελεί ένα σύνταγμα που δεν δικαιώνει τα κομβικά αιτήματα του κινήματος όπως η κατάργηση της μεγάλης ιδιοκτησίας γης (τα λατιφούντια), και ουσιαστικά εξασφαλίζει τα «δικαιώματα» των τσιφλικάδων αναφέροντας ότι το κράτος θα κοινωνικοποιήσει τα κομμάτια γης που δεν καλλιεργούνται. Γενικά αποτελεί ένα ρεφορμιστικό σύνταγμα.
Ερ: Ποια είναι η πιθανότητα έντασης των συγκρούσεων με την δεξιά και η προοπτική ενός εμφυλίου πολέμου;
Απ: Όπως είπα, η δεξιά δεν έχει δεχτεί να κάνει καμία υποχώρηση ή συμβιβασμό. Την στιγμή που το MAS κάνει διαρκώς υποχωρήσεις για να πετύχει μια συμφωνία, τα δεξιά κόμματα προπαγανδίζουν ότι στην Βολιβία υπάρχει μια απολυταρχική δικτατορία και ότι η Βενεζουέλα του Τζάβεζ παρεμβαίνει στην αυτονομία της χώρας. Ως αποτέλεσμα, η δεξιά οργανώνει κινητοποιήσεις για να μπλοκάρει την διαδικασία της συντακτικής συνέλευσης και έχει απειλήσει με απόσχιση της ανατολικής περιοχής της χώρας (σημ: που είναι η βάση των καπιταλιστών και ταυτόχρονα η πιο πλούσια περιοχή σε κοιτάσματα φυσικού αερίου). Μέχρι που θα φτάσει η σύγκρουση, είναι ακόμα ανοιχτό.
Ερ: Ποια είναι η πολιτική του Μοράλες απέναντι στην αντίδραση; Θα συνεχίσει με την πολιτική των συμβιβασμών;
Απ: Λόγω της αδιαλλαξίας της δεξιάς αντιπολίτευσης ο Μοράλες αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει μια πιο ριζοσπαστική γλώσσα και τώρα απορρίπτει τους συμβιβασμούς και απειλεί να προχωρήσει μονομερώς στις συνταγματικές αλλαγές χρησιμοποιώντας την πλειοψηφία που έχει. Αυτός και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης έχουν κάνει δηλώσεις λέγοντας ότι αν η δεξιά δεν δεχτεί την διαδικασία συνταγματικής αναθεώρησης τότε οι μάζες πρέπει να απαντήσουν κατεβαίνοντας στο δρόμο. Οπότε έχουμε μια ριζοσπαστική στροφή, έστω και στα λόγια, της κυβέρνησης και μια προσπάθεια να κινητοποιήσουν τους αγρότες και τους εργάτες για να πιεστεί η συντακτική συνέλευση. Την ίδια στιγμή όμως δεν έχουν προχωρήσει στο κεντρικό καθήκον, της οργάνωσης λαϊκών επιτροπών υπεράσπισης ενάντια στη δεξιά σε επίπεδο βάσης. Αυτές οι επιτροπές θα έπρεπε να συζητήσουν τρόπους προώθησης της επαναστατικής διαδικασίας στην Βολιβία και να οργανώσουν την άμυνα απέναντι στις επιθέσεις της δεξιάς. Η αδυναμία αυτή τίθεται πολλές φορές από τα απλά μέλη του MAS και από ακτιβιστές της βάσης προς την ηγεσία. Ρωτάνε «πως θα οργανώσουμε την άμυνα μας» και «τι θα κάνουμε ενάντια στις επιθέσεις»;
Παρόλη λοιπόν την αριστερή στροφή στα λόγια, η πολιτική της κυβέρνησης παραμένει ρεφορμιστική και αδυνατεί να δει την σύνδεση ανάμεσα στην εγκαθίδρυση μιας σοσιαλιστικής οικονομίας και στην ανάγκη να τσακιστεί η αστική τάξη. Δεν καταλαβαίνει ότι όσο η οικονομική εξουσία βρίσκεται στα χέρια των καπιταλιστών που αποτελούν την δεξιά αντιπολίτευση κάθε προσπάθεια να απαλειφθεί η φτώχεια και οι ανισότητες θα χτυπάει σε τοίχο. Αυτό τον ρόλο προσπαθούμε να παίξουμε εμείς, σαν οργάνωση, να προβάλουμε δηλαδή μια συγκεκριμένη στρατηγική για το πώς θα μπορέσουν οι μάζες να ανατρέψουν τον καπιταλισμό και να χτίσουν τη νέα κοινωνία.
Ερ: Με ποιο τρόπο θα μπορέσουν να προχωρήσουν οι Βολιβιανές μάζες; Τι προτείνετε δηλαδή;
Απ: Σε αντίθεση με πολλές αριστερές οργανώσεις στην Βολιβία, εμείς υποστηρίζουμε τις προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που έχει ήδη κάνει η κυβέρνηση του Μοράλες. Παραδείγματος χάρη υποστηρίξαμε την επαναδιαπραγμάτευση των συμβολαίων για την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και την δήμευση κάποιων γαιών για την χρησιμοποίηση τους από αγροτικές κοινότητες. Την ίδια στιγμή όμως, θέτουμε την ανάγκη για άμεση συμμετοχή της βάσης στην λήψη αποφάσεων, για δημιουργία επιτροπών βάσης για την υπεράσπιση των κατακτήσεων- δηλαδή την ανάγκη για μια κοινωνία που θα ελέγχεται δημοκρατικά από τους εργαζόμενους και τους αγρότες.
Τέτοια ζητήματα θα αποκτήσουν κρίσιμη σημασία την επόμενη περίοδο, που πιθανά θα υπάρξει ένα δημοψήφισμα για το νέο σύνταγμα. Εν όψει αυτής της διαδικασίας θα υπάρξουν σκληρές επιθέσεις από την πλευρά της δεξιάς, και αν η αριστερά πάρει μια ουδέτερη στάση επειδή το σύνταγμα δεν είναι αρκετά ριζοσπαστικό, αυτό θα σημάνει την απομόνωση της από τις σημαντικές μάχες που θα δοθούν. Για αυτό το λόγο εμείς θα υποστηρίξουμε μια θετική αλλά κριτική ψήφο στο δημοψήφισμα, βάζοντας όμως καθαρά τις διαφωνίες μας με αυτό. Θα ψηφίσουμε «ναι» γιατί για την μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού το σύνταγμα αυτό αποτελεί το πρώτο βήμα στην διαδικασία της ριζικής αλλαγής της κοινωνίας, και μια απάντηση στις επιθέσεις της δεξιάς.
Την ίδια όμως στιγμή πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι ότι το νέο σύνταγμα είναι απλά ένα κομμάτι χαρτί. Ακόμα και για τις περιορισμένες μεταρρυθμίσεις που περιέχονται στο σύνταγμα πρέπει να δοθεί μάχη για να εφαρμοστούν λαμβάνοντας υπόψη τις αντιδράσεις των καπιταλιστών και την πιθανότητα ενός εμφυλίου πολέμου. Με αυτή την έννοια είναι απαραίτητη η μαζική και δημοκρατική συμμετοχή του λαού στην εφαρμογή αυτών των μέτρων. Επίσης χρειάζεται άμεσα να περάσουν οι φυσικοί πόροι της χώρας κάτω από την κρατική ιδιοκτησία και το δημοκρατικό έλεγχο των εργαζομένων. Η Βολιβία είναι μια πλούσια χώρα που όμως το 60% του πληθυσμού ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας, το 33% σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας και το 60% των νοικοκυριών υποσιτίζεται. Για να καταφέρουμε να εξαλείψουμε αυτή την φτώχεια και τις ανισότητες χρειαζόμαστε μια σοσιαλιστική κυβέρνηση που θα προχωρήσει τολμηρά σε αυτά τα μέτρα.
Ερ: Ποια είναι η κατάσταση στο κίνημα και σε ποιο σημείο βρίσκεται η συνείδηση των μαζών;
Απ: Στο μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού υπάρχει μια αρκετά ριζοσπαστική, επαναστατική, θα έλεγα, συνείδηση. Ξέρουν ότι ο καπιταλισμός δεν δουλεύει, ξέρουν ότι ο νεοφιλελευθερισμός ήταν καταστροφικός για την χώρα. Κάποια στρώματα έχουν φτάσει και σε σοσιαλιστικά συμπεράσματα ακόμα, έστω και με ένα θολό τρόπο. Αυτό που λείπει είναι μια γενικευμένη σοσιαλιστική συνείδηση, μια καθαρή κατανόηση του τι σημαίνει ο σοσιαλισμός και πως θα μπορέσει να εγκαθιδρυθεί. Λείπουν επίσης μαζικές οργανώσεις βάσης οι οποίες θα μπορούσαν να ηγηθούν του κινήματος με δημοκρατικές διαδικασίες. Η δημιουργία επιτροπών βάσης στις φτωχογειτονιές, στα εργοστάσια και στα χωριά, και η σύνδεσή τους σε εθνικό επίπεδο θα έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην επαναστατική διαδικασία.
Ερ: Υπάρχουν αυτή τη στιγμή μαζικά κινήματα ενάντια στην αντίδραση;
Απ: Η άνοδος στην εξουσία της ρεφορμιστικής κυβέρνησης του Μοράλες (σημ: του πρώτου ιθαγενή προέδρου της χώρας) και οι αυταπάτες που αυτή δημιούργησε σήμαινε ότι το τελευταίο διάστημα οι αγώνες έχουν μειωθεί. Την ίδια στιγμή η δεξιά δεν άφησε αυτό το διάστημα αναξιοποίητο οργανώνοντας εργοδοτικά λόκ-ούτ, κλεισίματα δρόμων και μαζικές βίαιες διαδηλώσεις στο ανατολικό τμήμα της χώρας ενάντια στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Με αυτό τον τρόπο κατάφεραν να σταματήσουν τις συναντήσεις της συντακτικής συνέλευσης για τρεις μήνες. Η τελευταία σύσκεψη της συντακτικής συνέλευσης έγινε μέσα σε στρατιωτική βάση, μια και το Σούκρε (σημ: η πόλη που θα γινόντουσαν οι συσκέψεις) είχε καταληφθεί από τις δεξιές δυνάμεις, οι οποίες κατάφεραν να διώξουν την αστυνομία του Μοράλες από την πόλη, σε μια μάχη με τρεις νεκρούς και πάνω από 300 τραυματίες.
Το τελευταίο διάστημα όμως, μετά την αριστερή στροφή στην ρητορική του Μοράλες και την κατανόηση της ανάγκης για οργανωμένη απάντηση στην δεξιά, οι αγρότες άρχισαν να κινητοποιούνται. Επίσης μερικές μέρες πριν (σημ: η συνέντευξη πάρθηκε στις 9/12/2007) έγινε μια αυθόρμητη πορεία φοιτητών και γενικά νεολαίων που καλούσε σε εγρήγορση ενάντια στις επιθέσεις της δεξιάς. Πιστεύουμε ότι θα προκύψουν μαζικοί αγώνες, που είχαν περιοριστεί το προηγούμενο διάστημα λόγω της αντίληψης του MAS και του Μοράλες, κι ότι αυτοί οι αγώνες είναι που θα επιβάλουν μεταρρυθμίσεις προς όφελος των μαζών.
