Του Δημήτρη Χατζηκώστα
Κι όμως κινείται! Μπορεί στην Ελλάδα να ζούσαμε στους ρυθμούς του “δικού μας” φοιτητικού κινήματος και να μην μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε καλά τις εξελίξεις στο εξωτερικό, οι μαθητές όμως της Χιλής έδιναν τα δικά τους μαθήματα αγώνα αποδεικνύοντας ένα πράγμα: Η νεολαία, αυτή η νεολαία που νόμιζαν πως την είχαν πείσει να μη ζητάει πολλά, που την είχαν πει απολίτικη, που της ζητούσαν τα πάντα χωρίς να έχουν τίποτα να της προφέρουν, εξεγείρεται σε κάθε άκρη της γης. Βγαίνει στους δρόμους, διεκδικεί τα δικαιώματά της, στριμώχνει κυβερνήσεις και “βάζει κάθε κατεργάρη στον πάγκο του”.
Στη Χιλή, η νέα “κεντροαριστερή” κυβέρνηση της Μπασελέτ, αναγκάστηκε να γιορτάσει τις 100 πρώτες μέρες της διακυβέρνησής της, όχι με φιέστες και χαμόγελα, όπως θα ήθελε, αλλά έχοντας να αντιμετωπίσει τις εκατοντάδες χιλιάδες μαθητών που είχαν καταλάβει τα σχολεία τους και ξάφνιαζαν με τις μεγαλειώδεις διαδηλώσεις τους.
Από ένα “συντεχνιακό αίτημα”… στην αμφισβήτηση του σχολείου της αγοράς
Οι κινητοποιήσεις ξεκίνησαν αρχικά με αίτημα τη δωρεάν μετακίνηση των μαθητών στα λεωφορεία και την κατάργηση του παράβολου για τις εισαγωγικές εξετάσεις στα Πανεπιστήμια, αλλά γρήγορα οι διεκδικήσεις τους διευρύνθηκαν.
Σημείο αιχμής για το μαθητικό κίνημα κατέληξε τελικά να γίνει η συνολική κατάργηση του νόμου LOCE (Συνταγματικός Νόμος για το Εκπαιδευτικό Σύστημα) που ισχύει από την περίοδο της δικτατορίας. Μ’ αυτόν το Νόμο ο δικτάτορας Πινοσέτ είχε παραδόσει τη δημόσια εκπαίδευση στην τοπική αυτοδιοίκηση, περιορίζοντας τους πόρους χρηματοδότησης και προετοιμάζοντας το έδαφος για την πλήρη ιδιωτικοποίηση των σχολείων.
Επίσης, οι μαθητές απαίτησαν την ριζική αύξηση των κρατικών δαπανών για την Παιδεία καθώς και την αλλαγή στα αναλυτικά προγράμματα με στόχο ένα πιο ελεύθερο και δημοκρατικό σχολείο. Πρόκειται για μια τομή στη συνείδηση των μαθητών που δείχνει τη ριζοσπαστικοποίηση μεγάλων κομματιών της νεολαίας της Χιλής. Μικρότερες κινητοποιήσεις με αιτήματα που αφορούσαν τη διεκόλυνση των φτωχών μαθητών είχαν γίνει και τα προηγούμενα χρόνια.
Φέτος όμως οι μαθητές κατάλαβαν ότι αυτά δεν είναι αρκετά, ότι για να μπορούν πράγματι οι φτωχοί μαθητές να μορφώνονται και να σπουδάζουν πρέπει να αμφισβητηθεί συνολικά το χιλιανό εκπαιδευτικό σύστημα: ένα σύστημα ξεκάθαρα ταξικό και άδικο. Έτσι οι μαθητές βρέθηκαν να συγκρούονται συνολικά με τη νεοφιλελεύθερη πολιτική στο χώρο της εκπαίδευσης, μια πολιτική που συνεχίστηκε ασταμάτητα και μετά την πτώση της δικτατορίας, μια πολιτική που υπηρετεί και η σημερινή “σοσιαλίστρια” πρόεδρος.
Η οργάνωση του αγώνα
Για όσους και όσες από εμάς έχουμε συμμετάσχει σε μαθητικές καταλήψεις, οι εικόνες που παίρνουμε από τις ανταποκρίσεις χιλιανών αγωνιστών είναι γνώριμες. Οι καταλήψεις γίνανε το κέντρο του αγώνα, όπου οι μαθητές οργάνωσαν συζητήσεις, συναυλίες, εξορμήσεις. Σε πολλές καταλήψεις υπήρχαν επιτροπές που αναλάμβαναν το μοίρασμα της δουλειάς, των πολιτικών και πρακτικών καθηκόντων που προκύπτουν σε μια τέτοιου μεγέθους κινητοποίηση. Τα συλλαλητήρια ήταν μαζικά: 300000 διαδήλωσαν στο Σαντιάγκο στις 29/5, 500000 στις 5/6, ενώ οργανώθηκαν και πολλές μέρες τοπικής δράσης με συναυλίες, τοπικές πορείες κ.α.
Δυστυχώς όμως δεν υπήρχε κάποιο πανεθνικό, δημοκρατικά εκλεγμένο συντονιστικό που να συντονίζει τον αγώνα και να προετοιμάζει με έναν συστηματικό και οργανωμένο τρόπο τις μέρες δράσης. Κάτι τέτοιο, θα βοηθούσε στην καλύτερη οργάνωση του αγώνα, θα έλυνε πολλά προβλήματα που εμφανίστηκαν (πχ περιφρούρηση των καταλήψεων) και θα αποτελούσε και μια σημαντική παρακαταθήκη για το μέλλον.
Η συμπαράσταση των εργαζομένων
Τα μαθήματα της Γαλλίας μας διδάσκουν ότι η ενεργή συμπαράσταση των εργαζομένων στα νεολαιίστικα κινήματα είναι ένας εξαιρετικά κρίσιμος παράγοντας που καθορίζει την πορεία και το αποτέλεσμα των αγώνων. Ο αυθορμητισμός και η ριζοσπαστικοποίηση των μαθητών και των φοιτητών είναι θετικά στοιχεία, αλλά από μόνα τους δεν αρκούν. Ένα μαθητικό κίνημα που απομονώνεται από την κοινωνία φθείρεται γρήγορα και καταστέλλεται πιο εύκολα.
Αντίθετα, είναι η ενεργός εμπλοκή της εργατικής τάξης που με την εμπειρία της και τις απεργιακές μορφές δράσης που παγώνουν την παραγωγή και τις δημόσιες υπηρεσίες δίνει στον αγώνα διάρκεια και μαζικότητα αποτελώντας ουσιαστική απειλή για τις κυβερνήσεις και το κεφάλαιο.
Στη Χιλή, το έδαφος για κάτι τέτοιο υπήρχε. Το 84% της κοινής γνώμης στήριζε τους μαθητές και θεωρούσε τα αιτήματά τους δίκαια. Έμενε αυτή η συμπάθεια να μετατραπεί σε ενεργό υποστήριξη, σε απεργιακές κινητοποιήσεις που θα πλαισίωναν τα μαζικά συλλαλητήρια. Πράγματι, έγιναν βήματα σ’ αυτήν την κατεύθυνση, που σκόνταψαν όμως στην απαράδεκτη στάση της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας της CUT (η χιλιανή ΓΣΕΕ) που δεν συζητούσε καν για απεργίες συμπαράστασης.
Παρ’ όλα αυτά, στα συλλαλητήρια της 5ης Ιούνη συμμετείχαν με απεργιακές κινητοποίησεις 1 εκατομμύριο μαθητές και φοιτητές, όπως και τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών και των υγειονομικών, ενώ σε πολλές πόλεις που η επιρροή της γραφειοκρατίας στα συνδικάτα ήταν μικρότερη, η συμμετοχή των εργαζομένων στις διαδηλώσεις ήταν μαζική και ουσιαστική.
Το πιο σημαντικό όμως που κατακτήθηκε, ήταν η συνέλευση των κοινωνικών οργανώσεων που οργανώθηκε μετά το συλλαλητήριο. Σε μια άψογα οργανωμένη διαδικασία, 600 αντιπρόσωποι μαθητών, φοιτητών, συνδικάτων, κοινωνικών και πολιτικών οργανώσεων αντάλλαξαν απόψεις για το πώς θα προχωρήσει το κίνημα μέχρι την τελική νίκη. Πρόκειται για μια σημαντική παρακαταθήκη που έδωσε αυτοπεποίθηση στους μαθητές και έδειξε πώς μπορεί πραγματικά στην πράξη να ξεπεραστεί η συνδικαλιστική γραφειοκρατία.
Η κυβέρνηση δείχνει το πραγματικό της πρόσωπο…
Αν κάποιοι είχαν αυταπάτες ότι η «συμπαθής» και δημοκρατική νέα Πρόεδρος, θα έδειχνε δημοκρατική ευαισθησία και θα σεβόταν το δικαίωμα των μαθητών να διαδηλώνουν, διαψεύστηκαν οικτρά. Σε χώρες της Λατινικής Αμερικής όπως η Χιλή, η πτώση δικτατορικών καθεστώτων δε σήμαινε και το σταμάτημα της καταστολής. 15 χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας, η «σκληρή δημοκρατία»- όπως αποκαλούν οι Χιλιανοί εργαζόμενοι το καθεστώς της χώρας τους- σημαίνει απαγορεύσεις συγκεντρώσεων, χημικά και πολύωρες συγκρούσεις με την αστυνομία.
Έτσι έγινε και τώρα. Η αστυνομία δεν έδοσε άδεια για συγκέντρωση στο Πατριωτικό Μέτωπο (του ΚΚ Χιλής), ενώ αντιμετώπισε τις διαδηλώσεις των μαθητών με βάρβαρη καταστολή: Δακρυγόνα, κάνουλες με νερό και γκλομπς επιστρατεύτηκαν από τα χιλιανά ΜΑΤ προκειμένου να σταματήσουν το μαθητικό κίνημα. Αποτέλεσμα: 300 μαθητές συνελήφθησαν και 250 μεταφέρθηκαν τραυματισμένοι στο νοσοκομείο.
Όταν όμως το «μαστίγιο» δεν σταμάτησε τους μαθητές, αφού οι τελευταίοι συγκρούονταν απτόητοι με τις δυνάμεις καταστολής, η κυβέρνηση προσπάθησε να ρίξει το καρότο: Η Πρόεδρος, εν μέσω κινητοποιήσεων φάνηκε πρόθυμη να ικανοποιήσει κάποια δευτερεύοντα αιτήματα των μαθητών σε μια προσπάθεια να διασπάσει το μαθητικό κίνημα. Και πράγματι τα πιο μετριοπαθή κομμάτια του μαθητικού κινήματος, φάνηκαν πρόθυμα να σταματήσουν τις κινητοποιήσεις, ενώ προσπάθησαν να αποτρέψουν και τη συμπόρευση με τους εργαζόμενους.
… Και τελικά υποχωρεί
Ούτε όμως αυτό ήταν αρκετό για να κάμψει την αγωνιστικότητα των μαθητών, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία ήταν αποφασισμένη να τραβήξει τον αγώνα μέχρι μια ξεκάθαρη υποχώρηση της κυβέρνησης. Τελικά οι μαθητές πέτυχαν μια σημαντική νίκη:
Η Πρόεδρος δεσμεύτηκε ότι θα ενισχύσει τον προϋπολογισμό της εκπαίδευσης με επιπλέον 135 εκ. $
Τα εισιτήρια στα λεωφορεία και οι εισαγωγικές εξετάσεις για τα φτωχά παιδιά γίνονται πλέον δωρεάν και τέλος,
Μια επιτροπή των μαθητών μαζί με το υπουργείο θα ετοιμάσουν ένα νέο νόμο που θα αντικαταστήσει το μισητό νόμο LOCE.
Μετά απ’ αυτό ήταν λογικό οι κινητοποιήσεις να σταματήσουν. Τίποτα όμως δεν είναι πιά όπως παλιά. Η χιλιανή νεολαία της μεταπολίτευσης, που δεν έχει ζήσει τη φρίκη της δικτατορίας, διεκδίκησε τα δικαιώματά της και νίκησε. Ο αγώνας της δίνει κουράγιο και αυτοπεποίθηση στους εργαζόμενους της χώρας να βγουν και οι ίδιοι μπροστά, μαζί με τα εργατικά κινήματα της υπόλοιπης Λατινικής Αμερικής. Είναι μέσα από αυτούς τους συντονισμένους αγώνες που θα μπορέσουν να κερδίσουν κατακτήσεις, αλλά και να βγάλουν και τα αναγκαία πολιτικά συμπεράσματα για την ανάγκη νέων πολιτικών φορέων στην υπηρεσία των συμφερόντων των εργαζομένων και του σοσιαλισμού.
Το «χιλιανό θαύμα»
Το πραξικόπημα του Πινοσέτ στις 11/9/1973 έβαλε τέρμα στην φιλολαϊκή πολιτική της κυβέρνησης Αλλιέντε, αλλά και στις αυταπάτες ότι ο σοσιαλισμός μπορεί να έρθει με ειρηνικά και κοινοβουλευτικά μέσα. Ο Πινοσέτ δε χτύπησε το εργατικό κίνημα μόνο με την καταστολή, αλλά και με την εφαρμογή μιας άγριας νεοφιλελεύθερης πολιτικής, με τη βοήθεια βέβαια των «παιδιών του Σικάγο», αμερικάνων οικονομολόγων που χρησιμοποίησαν τη Χιλή σαν εργαστήριο για την γενίκευση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου σε όλον τον πλανήτη.
Το περίφημο ασφαλιστικό σύστημα της Χιλής έχουν σαν πρότυπο οι δικοί μας Αλογοσκούφης και Γιαννίτσης, ενώ το εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί ένα από τα πλέον ταξικά σε όλον τον κόσμο: Υποχρηματοδότηση της Δημόσιας Παιδείας, συνύπαρξη κρατικών και ιδιωτικών Πανεπιστημίων, ταξικοί φραγμοί. Τα χρόνια της μεταπολίτευσης (από το 1990) συνεχίστηκε η ίδια πολιτική, με δημοκρατικό μανδύα αυτή τη φορά. Η Χιλιανή οικονομία αναπτύσσονταν με γοργούς ρυθμούς, σε τέτοιο βαθμό που οι αστοί οικονομολόγοι την κατατάσσουν πλέον στις «ανεπτυγμένες» χώρες. Μια ανάπτυξη όμως που ήταν για λίγους, την ίδια στιγμή που η ανισότητα μεγάλωνε αλματωδώς. Αυτή τη στιγμή, το πλουσιότερο 20% έχει στα χέρια του το 62 % του πλούτου, σε αντίθεση με το 3,3% που κατέχει το φτωχότερο 20%.
