Του Δώρου Μιχαήλ,
αναδημοσίευση από το site της ΝΕΔΑ (Νέα Διεθνιστική Αριστερά)
αδελφή οργάνωση του «Ξ» στην Κύπρο
Η κατάρριψη από την Τουρκία ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους που, όπως ισχυρίζεται η τουρκική πλευρά και αμφισβητεί η ρώσικη, παραβίασε τα σύνορά της, προκαλεί τεράστιο ρήγμα στις σχέσεις των δύο χωρών με οικονομικά εμπάργκο, απειλές για κλείσιμο των Στενών του Βοσπόρου κ.ά. αλλά και πρωτόγνωρες επιπτώσεις και στις διεθνείς σχέσεις.
Πίσω από την κατάρριψη βρίσκεται αναμφίβολα η κλιμάκωση της ρωσικής εμπλοκής στον πόλεμο στη Συρία με τους καθημερινούς βομβαρδισμούς θέσεων των Τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) και άλλων αντιπολιτευόμενων δυνάμεων, με στόχο τη στήριξη του καθεστώτος Άσαντ. Το συριακό καθεστώς είναι ο μοναδικός σύμμαχος των συμφερόντων της άρχουσας τάξης της Ρωσίας στην περιοχή και της παρέχει, ανάμεσα σε άλλα, την πολύ σημαντική στρατιωτική βάση στη Λατάκεια. Η τουρκική άρχουσα τάξη, από την πλευρά της, επιδιώκει την ανατροπή του Άσαντ, τη δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» σε μεγάλη έκταση μέσα σε συριακό έδαφος, και την αποτροπή της ανάπτυξης συνθηκών για δημιουργία Κουρδικού κράτους που θα ενώνει την ημιαυτόνομη περιοχή των Κούρδων της Συρίας με το ντε φάκτο ανεξάρτητο κράτος στο Βόρειο Ιράκ, εξέλιξη που θα έχει τεράστια επίδραση στους καταπιεσμένους Κούρδους της Τουρκίας.
Η κατάρριψη του αεροσκάφους αποτελεί ταυτόχρονα ένα πισωγύρισμα στην αναζήτηση πολιτικής λύσης στον πόλεμο στη Συρία, που μπήκε σε νέα φάση μετά τις βομβιστικές επιθέσεις στη Γαλλία της 13ης Νοεμβρίου και τη συνένωση δυνάμεων για καταπολέμηση του «κοινού εχθρού», του ISIS.
Το μήνυμα Ερντογάν-Νταβούτογλου προς τη Ρωσία, αλλά και προς τους πιο «light», ως προς το ζήτημα αυτό, συμμάχους τους, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία κ.λπ. ήταν σαφές. Είτε λαμβάνετε και τα δικά μου συμφέροντα υπόψιν είτε σας χαλάω το παιχνίδι, καθυστερώ τις διπλωματικές προσπάθειες και τον πόλεμο κατά των Τζιχαντιστών. Αυτό, δεν σημαίνει, φυσικά ότι δεν υπάρχει και η σύμφωνη γνώμη του ΝΑΤΟ, που αν μη τι άλλο τεστάρει, δι’ αντιπροσώπου, τις αντοχές της Ρωσίας, μετά και τη σύγκρουση στην Ουκρανία και την προσάρτηση της Κριμαίας, και πιέζει τη Ρωσία να αποδεχτεί συμβιβασμό στο Συριακό χωρίς τον Άσαντ.
Οι φτηνές δικαιολογίες της Τουρκικής άρχουσας τάξης περί δήθεν προστασίας των Τουρκομάνων της Συρίας, που βομβαρδίζει η Μόσχα, θυμίζουν πολύ την εισβολή στην Κύπρο το 1974, για δήθεν προστασία των Τουρκοκυπρίων. Ενέργειες όπως η κατάρριψη του αεροσκάφους δεν είναι άσχετες με τις συνεχιζόμενες επιθέσεις κατά του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), την εισβολή σε κουρδικές περιοχές στην Τουρκία, την επιβολή κατ’ οίκον περιορισμού, τα μέτρα τρομοκρατίας κατά του Κουρδικού κόμματος HDP, τις συλλήψεις και δολοφονίες αντιφρονούντων, όπως πρόσφατα του γνωστού Κούρδου δικηγόρου και ακτιβιστή, Ταχίρ Ελτσί, στο Ντιγιάρμπακιρ της Τουρκίας, την ώρα που έκανε δηλώσεις στα ΜΜΕ υποστηρίζοντας ότι το PKK «δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση». Οι «αποκαλύψεις» Πούτιν ότι η κατάρριψη έγινε για να μην επηρεαστεί το λαθρεμπόριο πετρελαίου από το ISIS προς την τουρκία, ίσως να έχουν προσθέσει στα κίνητρα της Τουρκικής άρχουσας τάξης, ωστόσο δεν έχουν ακόμα επιβεβαιωθεί.
Εξ’ άλλου ένα από τα πρώτα θύματα ενός πολέμου είναι πάντα η αλήθεια. Ένα όχι ευκαταφρόνητο κίνητρο είναι η υποκίνηση του εθνικισμού που κερδίζει δημοτικότητα και στα δύο μέρη. Η δημοτικότητα του Πούτιν ανέβηκε στα ύψη μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, ενώ το κόμμα του Ερντογάν κέρδισε τις πρόσφατες εκλογές, μετά την εθνικιστικές του κραυγές και τις επιθέσεις εναντίον των Κούρδων. Παρεμπιπτόντως, η δημοτικότητα Ολάντ, που έφτασε στο ναδίρ με την οικονομική κρίση και την πολιτική λιτότητας, έχει κι αυτή σκαρφαλώσει σε πρωτοφανές επίπεδο μετά το κλίμα εθνικιστικής έξαρσης που ακολούθησε τα γεγονότα του Παρισιού και τη «σκληρή» πολιτική που ακολουθεί εναντίον του ISIS.
Η σύγκρουση των ζωτικών συμφερόντων της άρχουσας τάξης Ρωσίας και Τουρκίας είναι τόσο ισχυρή ώστε, παρά τα μεγάλα κοινά οικονομικά τους συμφέροντα, να εξαγγέλλουν καθημερινά μέτρα όπως:
• εμπάργκο στην εισαγωγή τροφίμων από την Τουρκία
• επαναφορά της θεώρησης διαβατηρίων για τους Τούρκους επισκέπτες
• φρένο στις επισκέψεις Ρώσων τουριστών στην Τουρκία
• Εμπόδια στη διέλευση Ρωσικών πλοίων από τα Στενά του Βοσπόρου κ.ά.
Αυτά τα μέτρα θα έχουν τεράστιες επιπτώσεις και στις δύο χώρες, αν λάβουμε υπόψιν το μέγεθος των κοινών οικονομικών τους συμφερόντων. Μερικά παραδείγματα:
• 55% των αναγκών της Τουρκίας σε φυσικό αέριο (από το οποίο παράγεται το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα) καλύπτεται από τη ρωσική Gazprom. Η Ρωσία απείλησε με πάγωμα της κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου TurkStream, που θα περνά από την Τουρκία στην Ευρώπη.
• Απειλείται το πάγωμα του πυρηνικού εργοστασίου στο Akkuyu, με το κόστος των πρώτων τεσσάρων πυρηνικών αντιδραστήρων να ανέρχεται στα $20 δισ.
• 4,4εκατ. Ρώσοι επισκέφθηκαν πέρυσι την Τουρκία, κυρίως ως τουρίστες, δηλαδή οι περισσότεροι μετά τους Γερμανούς. Υπολογίζεται ότι ο τομέας ταξίδια/τουρισμός απέφεραν το 2014 $96 δισ. και 2,1 εκατ. θέσεις εργασίας.
• 20% των αναγκών της Ρωσίας σε λαχανικά καλύπτεται με εισαγωγές από την Τουρκία, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για το σύνολο των τροφίμων είναι 4%.
• Το ύψος των εξαγωγών στη Ρωσία το 2014 ανήλθε στα $5.9 δισ. και των εισαγωγών από τη Ρωσία στα $25.2 δισ. Να σημειωθεί ότι σε μια πολύ φιλική συνάντηση Ερντογάν – Πούτιν τον περασμένο Σεπτέμβρη, τέθηκε ως στόχος το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών να ξεπεράσει τα $100 δισ. μέχρι το 2023.
Τα συμφέροντα αυτά είναι πιθανόν να αποτρέψουν κλιμάκωση της αντιπαράθεσης με πολεμικού τύπου επιχειρήσεις.
Ωστόσο γινόμαστε μάρτυρες ενός νέου μοιράσματος του κόσμου, όπως έγινε παλιότερα με την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τον Πρώτο Παγκόσμιο, μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο και, με διαφορετική μορφή, (νέες ζώνες επιρροής) μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ. Τέτοια μοιράσματα, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες, έχουν έντονο το στοιχείο της αβεβαιότητας που μπορεί να οδηγήσει και σε ένοπλες συγκρούσεις, όπως έδειξε και η κρίση της Ουκρανίας, όπου οι δυτικοί νόμιζαν ότι θα έκαναν περίπατο, μετά την αναίμακτη επικράτησή τους στις χώρες της Βαλτικής, την Πολωνία κ.λπ.
Όπως και να ‘χει, τον λογαριασμό τον πληρώνουν καθημερινά οι εργατικές μάζες, με τις δεκάδες χιλιάδες θύματα στις χώρες των συγκρούσεων, τις εκατοντάδες θύματα των τρομοκρατών στην Ευρώπη, στη Βηρυτό στο Μάλι κ.λπ., με την τρομολαγνεία, την αστυνομοκρατία και την καταπάτηση των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, με ακόμα πιο σκληρή λιτότητα που χειροτερεύει από τη μετακύληση σημαντικών εξόδων στις πολεμικές επιχειρήσεις αντί στην υγεία, την παιδεία, την κοινωνική ευημερία. Και τέλος με τα εκατομμύρια ταλαιπωρημένους πρόσφυγες που αφού γλυτώσουν από το πεδίο των μαχών, αντιμετωπίζουν πνιγμούς στο Αιγαίο, τείχη και δακρυγόνα στα Βαλκάνια, εμπρησμούς συνοικισμών στη Γερμανία και όλα τα άλλα.
Η ρήση της Ρόζας Λούξεμπουργκ, «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» επιβεβαιώνεται ως προς το δεύτερο. Είναι στο χέρι των εργαζομένων και της νεολαίας να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους και να αντικαταστήσουν αυτό το βάρβαρο καπιταλιστικό σύστημα των συγκρούσεων με τον σοσιαλισμό και την ειρήνη σε όλο τον πλανήτη.
