Αυτό είναι το δεύτερο στη σειρά των άρθρων που δημοσιεύουμε με αφορμή τα 100 χρόνια από την επανάσταση του 1905. Στις επόμενες μέρες θα δημοσιεύσουμε άρθρο γραμμένο απο τον Τρότσκι, πρόεδρο του σοβιέτ της Πετρούπολης το 1905 όπως και το 1917, μεταφρασμένο για πρώτη φορά από τα ρώσικα.
Πριν 100 χρόνια, η γιγαντιαία Ρώσικη αυτοκρατορία συγκλονίστηκε συνθέμελα.Όταν τα στρατεύματα του Τσάρου άνοιξαν πυρ ενάντια σε άοπλους και ανυπεράσπιστους διαδηλωτές την ‘Ματωμένη Κυριακή’, στις 9 Γενάρη 1905, προκάλεσαν τότε το πιό μεγάλο επαναστατικό κίνημα της εργατικής τάξης σ’ ολόκληρο τον κόσμο, που διάρκεσε 12 μήνες.
Οπλισμένοι μόνο με θρησκευτικές εικόνες, 200.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, γεμάτοι ανεκπλήρωτες ελπίδες και αυταπάτες, διαδήλωσαν ειρηνικά προς τα Χειμερινά Ανάκτορα για να εκλιπαρήσουν τον Τσάρο να μεσολαβήσει υπερ τους ενάντια στους καπιταλιστές και τους γαιοκτήμονες.
"‘Κύριε’ παρακαλούσαν ταπεινά. ‘Εμείς οι εργάτες, τα παιδιά, οι γυναίκες και οι ανήμποροι γέροντες γονείς μας, ήρθαμε σε εσένα, Κύριε, για να βρούμε δικαιοσύνη και προστασία’. Σαν να γνώριζαν τι θα συμβεί η έκκληση τους τελείωνε ως εξής : ‘Αν δεν ακούσεις τη φωνή μας, τότε θα πεθάνουμε εδώ, σ’ αυτή την πλατεία μπροστά στο ανάκτορο σου’."
Ο τσάρος όμως όχι μόνο δεν τους άκουσε, αλλά διέταξε τον στρατό του να πυροβολήσει τους άοπλους διαδηλωτές και να αδειάσει την πλατεία του. Σκοτώθηκαν 1.000 τουλάχιστον εργάτες και γυναικόπαιδα και τραυματίστηκαν πάνω από 2.000. Με τον πρώτο, ωστόσο, πυροβολισμό κατέρρευσαν για πάντα οι ελπίδες και οι αυταπάτες των εργατών για τον τσάρο.
Μεσαιωνική κοινωνία, μοντέρνα βιομηχανία
Ποιά όμως ήταν η κατάσταση στην Ρωσία στις αρχές του νέου αιώνα; Το μεγαλύτερο της μέρος ήταν βυθισμένο στην μεσαιωνική καθυστέρηση. Το 61% του εργατικού δυναμικού ήτανε αγρότες διασκορπισμένοι σε πάνω από 500.000 χωριά. Το 33% από αυτούς μάλιστα δεν κατείχε ούτε ένα άλογο για να σέρνει το αλέτρι τους.
Η μεγάλη λοιπόν πλειοψηφία των Ρώσων ήταν αγράμματοι και πάμφτωχοι χωρικοί. Επικεφαλής αυτής της μισοφεουδαρχικής κοινωνίας, μέσα σε μιά αναπτυγμένη καπιταλιστική Ευρώπη, βρισκόταν η Τσαρική απολυταρχία, με το ένα εκατομμύριο στρατιώτες της, την μυστική της αστυνομία και τους χιλιάδες πολιτικούς κρατουμένους της.
Η κοιμισμένη όμως παλιά Ρωσία εξαναγκάστηκε να ξυπνήσει απότομα. Το ξένο κεφάλαιο εισέβαλε μέσα στη χώρα και επέβαλε βίαια την εκβιομηχάνιση της, κάτι που αποδείχτηκε αδύνατο να κάνουν μόνοι τους οι ντόπιοι ανίσχυροι καπιταλιστές. Έτσι, η βιομηχανία της δεν αναπτύχθηκε σταδιακά, όπως για παράδειγμα, στη Βρετανία. Η μαζική παραγωγή μεταφέρθηκε έτοιμη στη Ρωσία από το ευρωπαϊκό και το αμερικάνικο κεφάλαιο.
Τα τεράστια όμως και μοντέρνα εργοστάσια που ήρθαν έτοιμα από την Δυτική Ευρώπη επανδρώθηκαν με άβγαλτους και ανειδίκευτους χωριάτες. Αυτό σήμαινε ότι τα φρέσκα αυτά εργατικά στρώματα ήτανε περισσότερο επιρρεπή στην επαναστατική δράση. Το 1905, η Ρώσικη εργατική τάξη είχε φτάσει να αριθμεί 10 εκ., από τα οποία τα 3 εκ. ήταν βιομηχανικοί εργάτες.
Αυτές ήτανε οι συνθήκες μέσα στις οποίες οι Ρώσοι Σοσιαλιστές έπρεπε να αναπτύξουν τις απόψεις και τις προοπτικές τους για την μελλοντική επανάσταση. Το Ρώσικο Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα, που σχηματίστηκε λίγα χρόνια πριν το 1905 και όλες οι ομάδες που το αποτελούσαν είχαν τη γενική κατανόηση πως έρχονται μεγάλα επαναστατικά γεγονότα. Για τη μορφή όμως που θα έπαιρνε αυτή η επανάσταση και ποιοι θα ήταν οι πρωταγωνιστές της υπήρχαν σοβαρές διαφωνίες.
Αστική ή σοσιαλιστική επανάσταση
Η ομάδα των Μενσεβίκων, ακολουθώντας δογματικά και τυπολατρικά το γράμμα του Μαρξισμού, πίστευε ότι η ερχόμενη Ρώσικη επανάσταση θα ήταν μια κλασσική ‘αστική δημοκρατική, δηλαδή καπιταλιστική επανάσταση’. Την ηγεσία της επανάστασης θα πάρουν οι φιλελεύθεροι καπιταλιστές, που θα καταργήσουν την απολυταρχία και την φεουδαρχία, θα διανείμουν την γη στους χωρικούς και θα επιβάλουν μια σύγχρονη, καπιταλιστική, Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.
Ο Λένιν και ο Τρότσκι, από την άλλη, χρησιμοποιώντας την μέθοδο του Μαρξισμού στις συγκεκριμένες Ρώσικες συνθήκες, δέχτηκαν ότι η ερχόμενη επανάσταση πρέπει να δώσει πρώτα απ’ όλα λύσεις στά αστικά δημοκρατικά καθήκοντα, πίστευαν όμως ότι μόνο οι εργάτες και οι φτωχοί αγρότες μπορούν να φέρουν σε πέρας αυτά τα καθήκοντα.
Ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός, υποστήριζαν, έζησε την προοδευτική του εποχή το 1789 και το 1848, αλλά ο ρώσικος καπιταλισμός τον 20ο αιώνα δεν είχε πιά τίποτα το προοδευτικό. Ήτανε πολύ αδύναμος σε σύγκριση με το τσαρικό κράτος και δεν μπορούσε από μόνος του να αναπτύξει καν την βιομηχανία. Τώρα μάλιστα, που η εργατική τάξη έχει πια αναπτυχθεί και σηκώσει κεφάλι, τρέμουν κυριολεκτικά να ξεκινήσουν ένα ριζοσπαστικό κίνημα ενάντια στον τσάρο, από τον φόβο τους, όπως εξήγησε ο Λένιν, πως οι εργάτες ‘θα στρέψουν τα όπλα που θα τους δώσει η αστική επανάσταση ενάντια στους ίδιους τους καπιταλιστές’.
Ο Λένιν πίστευε ότι η ερχόμενη επανάσταση θα οδηγούσε σ’ ένα καθεστώς ‘της δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς’, που αυτό θα φέρει σε πέρας την δημοκρατική επανάσταση κι όχι οι καπιταλιστές. Πρόβλεψε σωστά ότι η Ρώσικη Επανάσταση θα εμπνεύσει τους εργάτες και θα προκαλέσει σοσιαλιστικές επαναστάσεις στις πιό αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, που με τη σειρά τους θα βοηθήσουν τους Ρώσους εργάτες να προσχωρήσουν στον σοσιαλιστικό σχεδιασμό της οικονομίας πανευρωπαϊκά.
Η πρόβλεψη του Τρότσκι ήταν ακόμα πιό ακριβής. Πίστευε ότι η εργατική τάξη ήταν η μόνη συνεπής επαναστατική δύναμη, που έπρεπε να τραβήξει μαζί της τους φτωχούς αγρότες στο δρόμο για την εξουσία. Μόλις όμως φέρει σε πέρας τα δημοκρατικά καθήκοντα της επανάστασης, θα είναι αναγκασμένη να προχωρήσει γρήγορα στην εφαρμογή και των σοσιαλιστικών καθηκόντων.
Γιατί οι εργάτες δεν θα μπορούν να σταματήσουν μόλις επιβάλουν τη δημοκρατία, αλλά θα είναι αναγκασμένοι από τις ίδιες επαναστατικές συνθήκες και τις επαναστατικές μεθόδους της ίδιας τους της πάλης να προχωρήσουν και να απαλλοτριώσουν τους μεγάλους καπιταλιστές.
Βέβαια, ο αδύναμος ρώσικος σοσιαλισμός θα μπορέσει να αντέξει μόνο εφόσον βρει στήριγμα στο διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα και στη βοήθεια των βιομηχανικά αναπτυγμένων σοσιαλιστικών χωρών της Δυτικής Ευρώπης. Γι’ αυτό ακριβώς, υποστήριξε ο Τρότσκι, η ερχόμενη επανάσταση θα έχει ένα συνεχή και διαρκή χαραχτήρα (Διαρκής Επανάσταση).
Τα μεγάλα γεγονότα
Τα μεγάλα γεγονότα του 1905 έβαλαν όλες αυτές τις θεωρίες και προβλέψεις σε δοκιμασία. Οι επαναστατικές συνθήκες, μπορούμε να πούμε, άρχισαν να ωριμάζουν μετά την ταπεινωτική ήττα και τον ξεφτιλισμό, που δέχτηκε ο Τσαρισμός στον Ρωσοιαπωνικό Πόλεμο. Οι δυό χώρες συγκρούστηκαν τότε σε ένα ιμπεριαλιστικό πόλεμο για το μοίρασμα της Κίνας. Η ήττα της Ρωσίας αποκάλυψε όλη την διαφθορά και την σαπίλα των στρατηγών και της απολυταρχίας. Στην τελική μάχη στο Mukden, το 1904, η Ρωσία είχε 120.000 νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους.
Το σόκ ήταν τόσο μεγάλο που η αστική αντιπολίτευση βρήκε το θάρρος να σηκώσει λίγο κεφάλι. Οι φιλελεύθεροι καπιταλιστές οργάνωσαν μιά εκστρατεία πιέσεων προς το τσαρικό καθεστώς, με ψηφίσματα, εκκλήσεις και ομιλίες και οι φοιτητές στα πανεπιστήμια ξεκίνησαν μαχητικές διαδηλώσεις.
Στις 3 Γενάρη του 1905, το τεράστιο σύμπλεγμα μεταλλουργείων Πουτίλοφ στην Αγία Πετρούπολη κατέβηκε σε απεργία ενάντια στην απόλυση 4 εργατών, που ήτανε μέλη του συνδικάτου Εργοστασιακών Εργατών. Μέσα σε λίγες μέρες η απεργία αυτή εξαπλώθηκε σ’ ολόκληρη την πόλη. Διάρκεσε μιά βδομάδα και συνέπεσε με την σφαγή της ‘Ματωμένης Κυριακής’.
Ο Παπά Γκαμπόν, που βρέθηκε επικεφαλής της διαδήλωσης στα Χειμερινά Ανάκτορα, πρωτοστάτησε στη δημιουργία του συνδικάτου, στο οποίο μπήκαν οι εργάτες μιά και ήταν το μόνο που επέτρεπε η αστυνομία. Στην πραγματικότητα, ήταν ένα από τα πολλά συνδικάτα που έλεγχε η αστυνομία για να κατασκοπεύει τους αγωνιστές.
Αφού όμως δεν επιτρεπόταν τίποτα άλλο, οι Μαρξιστές ήταν αναγκασμένοι τότε να συμμετέχουν κι αυτοί σ’ αυτά τα συνδικάτα για να κερδίσουν τους εργάτες. Έτσι, τελικά, χάρις στην επιρροή τους και στην επαναστατική διάθεση των μαζών, όταν ξέσπασαν τα γεγονότα η αστυνομία έχασε τον έλεγχο του συνδικάτου και ο Παπά Γκαμπόν – ένας τυχαίος τύπος – παρασύρθηκε από τους εργάτες και τις εξελίξεις.
Μέσα στον Γενάρη του 1905, μετά την Ματωμένη Κυριακή, κατέβηκαν σε απεργία 444.000 εργάτες, περισσότεροι από όλη την προηγούμενη δεκαετία. Η απεργία αυτή ξαπλώθηκε σ’ όλες τις μεγάλες πόλεις. Οι εργατικές κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν μέσα στους πρώτους μήνες του νέου χρόνου.
Τον Μάη απήργησαν 200.000 εργάτες, ενώ 70.000 απ΄αυτούς στην Ivanova-Voznesk συνέχισαν την απεργία τους, που οργανώθηκε από την Επιτροπή του Βορρά των Μπολσεβίκων, μέχρι τον Αύγουστο. Στη Lodz, όπου ξέσπασε Γενική Απεργία, οι εργάτες έστησαν οδοφράγματα, εξοπλίστηκαν και συγκρούστηκαν για τρείς μέρες με την αστυνομία. Σύμφωνα με τον Λένιν, αυτή ήταν η πρώτη ένοπλη σύγκρουση εργατών με το Τσαρικό κράτος.
Όσο οι συγκρούσεις συνεχίζονταν, σημείωσε ο Τρότσκι :
"Κάθε μέρα νέα λαϊκά στρώματα μπαίναν στον αγώνα και νέες ευκαιρίες παρουσιάζονταν. Εργατικές απεργίες, ασταμάτητες συγκεντρώσεις και πορείες, λεηλασίες των περιουσιών των γαιοκτημόνων, απεργίες αστυνομικών και τελικά, αναβρασμός και εξεγέρσεις στρατιωτών και ναυτών".
Οι αγρότες, μετά από ένα εκρηκτικό καλοκαίρι, έκαναν το πρώτο αντιπροσωπευτικό τους Συνέδριο τον Αύγουστο. Εξεγέρσεις ξέσπασαν στις ένοπλες δυνάμεις και ιδιαίτερα στον στόλο της Μαύρης Θάλασσας, στο θωρηκτό Ποτέμκιν. Τον Ιούνιο, ενώ το θωρηκτό βρισκόταν αγκυροβολημένο στην Οδησσό, ξέσπασε στη πόλη Γενική Απεργία. Οι ναύτες στασίασαν και προσπάθησαν να ξεσηκώσουν όλο τον στόλο. Τελικά, αναγκάστηκαν να παραδοθούν σ’ ένα Ρουμάνικο λιμάνι.
Μπρός στο σαρωτικό ξεδίπλωμα της επανάστασης, ο Υπουργός Eσωτερικών του Τσάρου, o Bulygin, ανακοίνωσε τον Αύγουστο την ίδρυση ενός εκλεγμένου Κοινοβουλίου (Δούμα), με πολύ περιορισμένο δικαίωμα ψήφου και μόνο με συμβουλευτικό χαραχτήρα. Ο Τσάρος δηλαδή θα συνέχιζε να κάνει ότι θέλει. Πριν όμως καν συγκληθεί αυτό το πλαστό κατασκεύασμα, ξεσπασαν νέα μεγάλα γεγονότα.
Προς το τέλος του Σεπτέμβρη, κατέβηκαν σε απεργία οι τυπογράφοι στη Μόσχα και γρήγορα τους ακολούθησαν για αλληλεγγύη κι άλλοι εργάτες. Οι σιδηροδρομικοί άρχισαν κι αυτοί, δισταχτικά στην αρχή, να μπαίνουν στην απεργία. Μέχρι τις αρχές του Οκτώβρη βρίσκονταν σε απεργία 750.000 σ’ όλη την Ρωσία, μ’ αποτέλεσμα να παραλύσει όλη η χώρα. Τα αιτήματα τους ήταν τα εξής : οκτάωρο, δημοκρατικές ελευθερίες, αμνηστία στους πολιτικούς κρατούμενους και μιά πραγματική Συνταχτική Εθνοσυνέλευση.
Τα Εργατικά Συμβούλια Αντιπροσώπων – Σοβιέτ
Η σύγκρουση είχα πιά πάρει ξεκάθαρα πολιτικά χαραχτηριστικά. Μέχρι τις 10 του Οκτώβρη, η Μόσχα είχε παραλύσει από την Γενική Απεργία και μέχρι τις 13 και η Πετρούπολη επίσης. Μέσα σε μιά βδομάδα, η απεργία είχε ξαπλωθεί σ’ όλες τις μεγάλες πόλεις. Ακόμα και τα αυτοκρατορικά μπαλλέτα απεργούσαν.
Για να οργανώσουν καλύτερα την απεργία τους στην Πετρούπολη, οι εργάτες κάλεσαν μια συγκέντρωση αντιπροσώπων από τις απεργιακές επιτροπές του κάθε μεγάλου εργοστασίου. Έτσι αυθόρμητα γεννήθηκε στην Πετρούπολη το πρώτο Συμβούλιο (Σοβιέτ) Εργατών Αντιπροσώπων και γρήγορα ξαπλώθηκε στις περισσότερες πόλεις.
Το Σοβιέτ της Πετρούπολης, που έπαιξε στη συνέχεια ρόλο κλειδί στην επανάσταση, συγκροτήθηκε από εκλεγμένους αντιπροσώπους από τα εργοστάσια, με αναλογία ένας αντιπρόσωπος για κάθε 500 εργάτες. Στην Εκτελεστική Επιτροπή του συμμετείχαν 22 εργάτες εκλεγμένοι από την Γενική Συνέλευση του Σοβιέτ και 3 αντιπρόσωποι από κάθε ένα από τα εργατικά κόμματα – τους Σοσιαλεπαναστάτες, τους Μενσεβίκους και τους Μπολσεβίκους.
Οι Μπολσεβίκοι, όπως και τα άλλα κόμματα, στην αρχή δεν κατανόησαν την τεράστια σημασία του Εργατικού αυτού Συμβουλίου και απαίτησαν από αυτό να αποδεχτεί το Μαρξιστικό τους πρόγραμμα ή αλλοιώς να διαλυθεί. Αντίθετα, ο Λέον Τρότσκι όχι μόνο συμμετείχε ενεργά, αλλά εκλέγηκε και Πρόεδρος του Σοβιέτ.
Έτσι, ενώ η Γενική Απεργία σταμάτησε, το Σοβιέτ άρχισε να παίρνει ολοένα και περισσότερο τα χαραχτηριστικά μιάς εναλλαχτικής κυβέρνησης. Ήταν η μόνη εξουσία που αναγνώριζαν οι εργάτες. Για παράδειγμα, το Σοβιέτ της Πετρούπολης αποφάσισε ότι καμμιά εφημερίδα που υποβάλλει τα άρθρα της στη λογοκρισία του Τσάρου δεν θα τυπώνεται. Οι τυπογράφοι εφάρμοσαν αυτή την απόφαση στο ακέραιο.
"Το Σοβιέτ, έγραφε ο Τρότσκι, επέβαλε την ελευθερία του Τύπου. Οργάνωσε ταχτικές περιπολείες εργατών στις γειτονιές για να πετύχει την ασφάλεια των πολιτών. Μέχρι σ’ ένα σημείο, πήρε στα χέρια του τον έλεγχο των ταχυδρομείων, του τηλεγράφου και των σιδηροδρόμων".
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα σχετικής ελευθερίας, μπόρεσε και ο Λένιν να επιστρέψει από την εξορία. Αμέσως, κατάλαβε την μεγάλη σημασία του Σοβιέτ και δέχτηκε το όνομα ‘Εργατική Κυβέρνηση’ που του έδωσαν οι εργάτες της Πετρούπολης.
Την σημασία των Σοβιέτ κατάλαβαν γρήγορα και οι φιλελεύθεροι καπιταλιστές. Κατανόησαν ότι οι εργάτες είχαν πλέον στα χέρια τους ένα μέσο για να προχωρήσουν πέρα από τον αγώνα για την δημοκρατία και να απειλήσουν όχι μόνο τον Τσάρο, αλλά και τον καπιταλισμό. Έτσι, γιά τους Ρώσους καπιταλιστές η επανάσταση είχε ξεπεράσει τα όρια τους.
Στις 17 του Οκτώβρη, ο κόμης Witte, ανακοίνωσε εκ μέρους του Τσάρου ένα Συνταγματικό Μανιφέστο, που υποσχόταν μιά εκλεγμένη νομοθετική Δούμα, με κάπως ευρύτερο δικαίωμα ψήφου. ‘Το ιερό στέμμα της Τσαρικής απολυταρχίας’ τόνισε ο Τρότσκι ‘φέρει πλέον επάνω του το αποτύπωμα της προλεταριακής μπότας’.
Ωστόσο, μιά και οι εργάτες δεν είχαν ακόμα κατορθώσει από μόνοι τους να ανατρέψουν τον Τσάρο, οι παραχωρήσεις του Witte αποδείχτηκαν ότι ήταν αρκετές για να κερδίσουν τους φιλελεύθερους καπιταλιστές με το μέρος του ενάντια στην επανάσταση.
Η αντίδραση σηκώνει κεφάλι
Έτσι, την ανακοίνωση του Μανιφέστου ακολούθησε η εξαπόλυση ενάντια στους εργάτες όλων των δυνάμεων της μαύρης αντίδρασης. Οι φασιστικές συμμορίες των Εκατομαυριτών, με την κάλυψη της αστυνομίας, ξεκίνησαν πογκρόμ ενάντια στους εβραίους και τους πρωτοπόρους εργάτες. Στο χειρότερο πογκρόμ στην Οδησσό δολοφονήθηκαν 300 εβραίοι και σ’ όλη την Ρωσία πάνω από 4.000 σε εκατό πόλεις. Την ίδια ώρα, ο στρατηγός Trepove έβγαλε την εξής διαταγή : ‘Φάτε τους. Καμμιά οικονομία στις σφαίρες’.
Οι εργάτες όμως και τα Σοβιέτ δεν το είχανε ακόμα βάλει κάτω. Συνέχισαν τον αγώνα για τα δικά τους αιτήματα, διαχωρίζοντας ακόμα περισσότερο τη θέση τους από τους καπιταλιστές. Το Σοβιέτ της Πετρούπολης μπήκε επικεφαλής του αγώνα για το οκτάωρο με επιτυχία, καλώντας τους εργάτες να εγκαταλείπουν τα εργοστάσια τους μόλις συμπληρώσουν οκτώ ώρες δουλειά.
Τον Νοέμβριο, οι εργάτες κατέβηκαν πάλι σε Γενική Απεργία ενάντια στην επίθεση της αντίδρασης και συγκεκριμένα ενάντια στην κήρυξη στρατιωτικού νόμου στην Πολωνία και στην καταδίκη σε θάνατο ναυτών της Κρονστάνδης, που στασίασαν πριν ένα μήνα. Σε αυτή την φάση, σημείωσε ο Τρότσκι: "Αν κάτι συγκρατούσε ακόμα τις δυνάμεις της αντίδρασης ήτανε ο φόβος της αναπόφευκτης απάντησης της επανάστασης". Η κυβέρνηση αναγκάστηκε πράγματι να ανακοινώσει ότι δεν πρόκειται να γίνουν εκτελέσεις και πως αίρεται ο στρατιωτικός νόμος. Μόνο έτσι σταμάτησε και η απεργία.
Η τελική όμως σύγκρουση πλησίαζε. "Η αδυσώπητη τάση της Ρώσικης Επανάστασης" έγραφε ο Λένιν "οδηγούσε σε μια ένοπλη και αποφασιστική μάχη ανάμεσα στην Τσαρική Κυβέρνηση και στην πρωτοπορία, το ταξικά συνειδητοποιημένο προλεταριάτο".
Τον Δεκέμβριο, το τσαρικό καθεστώς αισθάνθηκε αρκετά δυνατό για να προχωρήσει στη σύλληψη της Εκτελεστικής Επιτροπής του Σοβιέτ της Πετρούπολης και να το διαλύσει με τα όπλα. Οι ηγέτες του Σοβιέτ και ο Πρόεδρος του Λέον Τρότσκι ήλπιζαν να αναβάλουν ακόμα την τελική σύγκρουση μέχρι να φτάσει και η αγροτική εξέγερση στο κορύφωμα της, αλλά δεν μπορούσαν πιά να την αποφύγουν. Δεν μπορούσαν να αφήσουν χωρίς απάντηση την ανοιχτή πρόκληση της κυβέρνησης, ακόμα κι αν πλήρωναν ακριβά αυτή τους την απόφαση. Το Σοβιέτ δεν έπρεπε να υποχωρήσει και να ηττηθεί χωρίς μια τελευταία μάχη.
Η απεργία καταρρέει
Το Σοβιέτ λοιπόν της Πετρούπολης καλεί ξανά τους εργάτες σε δράση. Ήδη, μια Γενική Απεργία είχε ξεσπάσει στην Μόσχα και ξαπλωνότανε και σε άλλες πόλεις. Όμως, αφού επί ένα χρόνο πρωτοστατούσαν στην επανάσταση, στις απεργίες και τις διαδηλώσεις, οι εργάτες της Πετρούπολης τελικά δεν άντεχαν άλλο. Καταλάβαιναν πως αυτή τη φορά ήτανε η τελική μάχη, αλλά αισθάνονταν ότι δεν θα τα καταφέρουν και υποχώρησαν. Έτσι, μετά τέσσερεις μέρες η απεργία στην Πετρούπολη άρχισε να καταρρέει.
Στη Μόσχα όμως η Γενική Απεργία συνεχιζόταν. Οι εργάτες έστησαν οδοφράγματα, εξοπλίστηκαν και για πέντε μέρες συγκρούονταν στους δρόμους με την αστυνομία και τον στρατό.
Οι Μπολσεβίκοι, που περίμεναν αυτή την ένοπλη σύγκρουση, πρωτοστάτησαν στην δημιουργία και τον εξοπλισμό εργατικών ομάδων αυτοάμυνας. Ήλπιζαν,επίσης, να ουδετεροποιήσουν την στρατιωτική φρουρά της Μόσχας, αλλά δεν τα κατάφεραν. Αντίθετα, το Τσαρικό καθεστώς μπόρεσε να ρίξει ενάντια στους μοσχοβίτες εργάτες τμήματα στρατού απο όλη τη χώρα, ακόμα και από την Πετρούπολη. Οι μάχη της Μόσχας στοίχισε πάνω από 1.000 νεκρούς εργάτες και χιλιάδες τραυματίες. Στις 19 Δεκέμβρη, το Σοβιέτ αναγκάστηκε να σταματήσει την απεργία.
Η ήττα του Δεκέμβρη σήμανε και το τέλος της επανάστασης, παρά το γεγονός ότι οι απεργίες συνεχίστηκαν σ’ όλο το 1906, ακόμα και στο 1907. Ο Τσαρισμός όμως ήξερε ότι είχε πιά νικήσει κι έτσι δεν δίστασε να διαλύσει γρήγορα την νέα Δούμα, στην οποία επικρατούσαν οι φιλελεύθεροι καπιταλιστές.
Πρόλογος του 1917
Η Επανάσταση του 1905 ήταν ένα συγκλονιστικό ξεσήκωμα της εργατικής τάξης και μιά γενική πρόβα της Σοσιαλιστικής Επανάστασης του 1917, αλλά δεν κατόρθωσε να ανατρέψει τον Τσαρισμό, που προσωρινά επικράτησε. Οι εργάτες εξεγέρθηκαν ξανά και ξανά, αλλά ο αγώνας τους ήταν γενικά αυθόρμητος και ασυντόνιστος. Επίσης, οι Μαρξιστές δεν είχαν ακόμα αποχτήσει την αποφασιστική επιρροή που χρειαζόταν για να μπορέσουν να συντονίσουν αποτελεσματικά μέσα από μία οργάνωση την δράση όλων των εργατών, των αγροτών και των φαντάρων ενάντια στον κοινό εχθρό.
‘Δυστυχώς’ εξήγησε ο Λένιν ‘οι αγρότες ήτανε πολύ διασκορπισμένοι και απομονωμένοι ο ένας από τον άλλο στη δράση και δεν ήτανε αρκετά οργανωμένοι’. Στη πραγματικότητα, πολλοί αγρότες είχαν αυταπάτες πως η Δούμα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα της αναδιανομής της γης.
Έτσι στο τέλος, οι φαντάροι, δηλαδή οι αγρότες με στολή, δεν στασίασαν. Βέβαια, έγιναν πολλές απόπειρες στάσεων, ‘αλλά αυτό που τους έλειπε’ συνεχίζει ο Λένιν ‘ήτανε η επιμονή και η ξεκάθαρη κατανόηση του στόχου τους’. Πολλές φορές, η απειρία των φαντάρων τους έκανε να απελευθερώνουν τους ίδιους τους αντιδραστικούς αξιωματικούς που είχαν μόλις συλλάβει.
Ωστόσο, τα επαναστατικά γεγονότα του 1905, χάραξαν την μελλοντική πορεία και των δυο επαναστάσεων του 1917 και ιδιαίτερα του Σοσιαλιστικού Οκτώβρη και επιβεβαίωσαν την αξία της θεωρίας της Διαρκής Επανάστασης. Οι φιλελεύθεροι καπιταλιστές πρόδωσαν το 1905 όχι μόνο την επανάσταση, αλλά ακόμα και τις δικές τους τις διακηρύξεις. Οι εργάτες και τα λαϊκά στρώματα δεν είχαν πιά τίποτα να περιμένουν από αυτούς. Την ίδια ώρα, η εργατική τάξη απόδειξε με την μαχητικότητα της και την ικανότητα της να οργανώνεται, ιδιαίτερα στα Σοβιέτ, πως μόνο αυτή μπορεί να φέρει σε πέρας με επιτυχία την επανάσταση.
Επιπλέον, ο αγώνας για το οκτάωρο αποκάλυψε ότι η μάχη για την δημοκρατία, όσο κι αν είναι σημαντική, δεν μπορεί να ικανοποιήσει τους εργάτες. Από τη στιγμή που μπούνε στον επαναστατικό αγώνα είναι υποχρεωμένοι να επεκτείνουν τη πάλη τους και να συμπεριλάβουνε στο πρόγραμμα τους επαναστατικά σοσιαλιστικά αιτήματα.
Βέβαια, ο μενσεβίκος Πλεχάνωφ, που έτρεμε μήπως η επανάσταση τρομάξει τους φιλελεύθερους καπιταλιστές και αρνηθούν να πάρουν την εξουσία, κατηγόρησε τους εργάτες στη Μόσχα γιατί ‘τόλμησαν να πάρουνε στα χέρια τους τα όπλα’.
Ο Λένιν όμως υποστήριξε ακριβώς το αντίθετο.
‘Θα έπρεπε να έχουν πάρει τα όπλα ακόμα πιό αποφασιστικά, ακόμα πιό ενεργά και πιό μαχητικά. Θα έπρεπε να εξηγήσουμε στις μάζες ότι για να έχει επιτυχία ο αγώνας τους δεν μπορεί ποτέ να περιοριστεί απλά σε ειρηνικές απεργίες, γι’ αυτό πρέπει να προετοιμαστούν για σκληρές ένοπλες μάχες ενάντια στον ταξικό εχθρό’.
Καθόλου τυχαία, οι Μενσεβίκοι πολέμησαν ενάντια στην Οκτωβριανή Επανάσταση, το 1917, την οποία καθοδήγησαν ο Λένιν, ο Τρότσκι και οι Μπολσεβίκοι.
Για τον Λένιν, το 1905 ήταν : ‘Ο πρόλογος της ερχόμενης Ευρωπαϊκής επανάστασης’. Το 1905 ήτανε η κρίσιμη καμπή που έκανε δυνατή την πολιτική προετοιμασία της Ρώσικης εργατικής τάξης για το 1917. Χωρίς την πολύτιμη εμπειρία της πρώτης αυτής Ρώσικης επανάστασης, η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 δεν θα ήτανε δυνατή.
Οι Ρώσοι εργάτες ψήθηκαν και ατσαλώθηκαν μέσα στο καμίνι των επαναστατικών γεγονότων του 1905. Τό ίδιο και οι αγρότες και οι φαντάροι. Πολλά από τα συντάγματα που χρησιμοποίησε η Τσαρική κυβέρνηση για να συντρίψει την επανάσταση του 1905, βρέθηκαν στην πρωτοπορία της επανάστασης τον Οκτώβρη του 1917.
Εργατική κυβέρνηση
Πιθανά το πιό πολύτιμο μάθημα των εργατών απο το 1905 ήτανε ο ρόλος που έπαιξαν τα Εργατικά Συμβούλια ή Σοβιέτ. Τα Σοβιέτ, το 1905 και το 1917 ήτανε ζωντανοί όργανισμοί, που γεννήθηκαν από τους εργατικούς αγώνες. Οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι που τα αποτελούσαν ήτανε απλοί εργάτες, που συνέχιζαν να αμοίβονται με τον μισθό του εργάτη και ήτανε άμεσα ανακλητοί από τα εργοστάσια που τους εξέλεξαν.
Τα Σοβιέτ αναδείχτηκαν σαν μια εναλλακτική εξουσία ενάντια στον τσαρισμό και η μόνη που αναγνώριζαν οι εργάτες. Ιδιαίτερα το 1917, όταν στα Σοβιέτ άρχισαν να συμμετέχουν και οι φαντάροι και οι αγρότες, τότε φάνηκε ακόμα πιό ξεκάθαρα ότι μπορούσαν και έπρεπε να γίνουν μια εναλλαχτική κυβέρνηση ενάντια στην απολυταρχία, τους γαιοκτήμονες και τους καπιταλιστές.
Τον Οκτώβρη, του 1917, οι Μπολσεβίκοι με τον Λένιν και τον Τρότσκι, βασισμένοι στα Σοβιέτ πήρανε την εξουσία και ίδρυσαν το πρώτο εργατικό κράτος στην ιστορία.
