Σχόλιο από το «Ξεκίνημα»
Η παγκόσμια οικονομία μπαίνει σε νέο κύκλο προβλημάτων.
Αυτό δεν το λένε μόνο οι αριστεροί και μαρξιστές οικονομολόγοι. Αυτή η παραδοχή ανήκει σε κορυφαίους αναλυτές του κεφαλαίου διεθνώς όπως τη Citigroup, και το ΔΝΤ. Η πρώτη στην ανάλυσή της αναφέρει ότι υπάρχει 55% να υπάρξει κάποιας μορφής παγκόσμια ύφεση στα επόμενα χρόνια. Το ΔΝΤ επισημαίνει τον κίνδυνο ενός νέου πιστωτικού «κραχ», με επίκεντρο τις «αναπτυσσόμενες» χώρες.[1]
Η ανησυχία των κορυφαίων αναλυτών και των «επιτελείων» του καπιταλιστικού συστήματος, διεθνώς, δεν είναι αδικαιολόγητη.
Η τεράστια πτώση στα χρηματιστήρια της Κίνας το καλοκαίρι ήχησε πολύ δυνατά για να αγνοηθεί. Από το χρηματιστήριο της Σανγκάης έχουν κάνει «φτερά» σχεδόν 5 τρισ. δολάρια από τον Ιούνη, ενώ τον Αύγουστο τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας παρουσίασαν μείωση – ρεκόρ 94 δισ. δολαρίων.
Την ίδια στιγμή, στην ισχυρότερη οικονομία της Λατινικής Αμερικής, τη Βραζιλία, τα πράγματα δεν είναι καθόλου αισιόδοξα. Ο οίκος αξιολόγησης Standard and Poor’s υποβάθμισε το αξιόχρεο της Βραζιλίας και μάλιστα με αρνητική προοπτική.
Η πορεία της βραζιλιάνικης οικονομίας είναι υφεσιακή, με τη συρρίκνωσή της να προβλέπεται να φτάσει στο 2,5% στο τέλος του χρόνου.
Σαν να μην φτάνουν αυτά, τα νέα από τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) και των «ανεπτυγμένων», επτά πλουσιότερων χωρών του πλανήτη, είναι κάτι παραπάνω από ανησυχητικά. Συγκεκριμένα:
«Στο β’ εξάμηνο του 2015 οι εξαγωγές και εισαγωγές μεταξύ των δύο πλευρών συρρικνώθηκαν κατά 0,9% και 1,2% αντίστοιχα. Στην Ινδία παραμένουν καθηλωμένες στα χαμηλότερα επίπεδα από το 2011, ενώ στη Νότιο Αφρική οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 8,5%. Οι βραζιλιάνικες εξαγωγές υποχώρησαν κατά 1,2% και οι εισαγωγές έπεσαν κατά 14,4%. Αρνητικά τα πρόσημα και στη Ρωσία (-3,6% και -9,7% αντίστοιχα)»[2].
Η κατάσταση αυτή γίνεται ακόμα πιο περίπλοκη και από την διακηρυγμένη πρόθεση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED) να αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού της. Μια κίνηση όμως που διαρκώς αναβάλλεται ακριβώς επειδή μπορεί να επιτείνει την κακή κατάσταση που επικρατεί στη διεθνή οικονομία.
Η FED από τα τέλη του 2008 κρατά σχεδόν μηδενικά επιτόκια, υπηρετώντας το στόχο του να αυξήσει τη ρευστότητα, δηλαδή το δανεισμό και την κυκλοφορία του χρήματος (ο όρος «ποσοτική χαλάρωση» χρησιμοποιείται για να περιγράψει αυτή την πολιτική) για να τονώσει την εγχώρια και, κατ’ επέκταση, τη διεθνή οικονομία.
Πολύ μεγάλο μέρος αυτού του δανεισμού, τροφοδότησε τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, στις οποίες τα κεφάλαια επένδυσαν μαζικά, καθώς αυτές είχαν ραγδαία ανάπτυξη και προσέφεραν γρήγορα κέρδη. Μόνο που αυτή η περίοδος φαίνεται να τελειώνει.
Σχόλιο στο euro2day, βασισμένο σε άρθρο του Stephen Roach, πρώην επικεφαλής της επενδυτικής τράπεζας, Morgan Stanley στην Ασία, αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Εδώ είναι που έπαιξε τον ρόλο του το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Παρείχε πλεόνασμα κεφαλαίων, από τις ανεπτυγμένες χώρες, που αναζητούσαν υψηλές αποδόσεις, επιτρέποντας στις αναπτυσσόμενες να παραμένουν σε τροχιά ανάπτυξης. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι εισροές κεφαλαίων στις αναπτυσσόμενες οικονομίες από το 2009, φτάνουν τα 4 τρισ. δολάρια.
»Αυτές οι εισροές τις ξεγέλασαν ότι οι ανισορροπίες τους είναι διατηρήσιμες, κάνοντάς τις να νομίζουν ότι μπορούν να αποφύγουν την πειθαρχία που απαιτείται για να βάλουν τις οικονομίες του σε βιώσιμη τροχιά.
»Οι κεντρικοί τραπεζίτες έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κρύψουν το πρόβλημα. Υπό την ηγεσία του Μπερνάνκε, για παράδειγμα, η Fed παρέβλεψε την πιστωτική και τη χρηματιστηριακή φούσκα, αντιμετωπίζοντάς τες ως νέες πηγές οικονομικής ανάπτυξης» [3].
Η πρόθεση της FED να αυξήσει τα επιτόκια (μια πρόθεση που όπως αναφέραμε τελικά δεν υλοποιήθηκε αλλά αναβάλλεται διαρκώς) έπαιξε ρόλο στη φυγή κεφαλαίων από τα χρηματιστήρια της Κίνας, καθώς, την ίδια στιγμή όλα έδειχναν ότι η φούσκα (ή πιο σωστά οι διάφορες φούσκες) που είχα δημιουργηθεί στην κινέζικη οικονομία ετοιμαζόντουσαν να σκάσουν.
Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι η αύξηση του χρέους των εταιρειών των «αναπτυσσόμενων» χωρών. Ενώ αυτό το χρέος το 2004 ήταν λίγο πιο κάτω από το 50% του ΑΕΠ τους, πλέον έχει ξεπεράσει το 75%[4]. Μια ενδεχόμενη αύξηση των επιτοκίων της FED λοιπόν, θα σήμαινε μεγαλύτερο κόστος εξυπηρέτησης των δανείων που έχουν πάρει οι επιχειρήσεις των αναδυόμενων οικονομιών, αφού το δολάριο θα γινόταν πιο ακριβό.
Η κρίση που όπως γράψαμε πολλές φορές σε άρθρα του «Ξ», είχε σαν αφετηρία την κατάρρευση της αγοράς κατοικίας στις ΗΠΑ το 2007 και από εκεί μετεξελίχθηκε σε διεθνή κρίση και σε κρίση χρέους, δεν έχει τελειώσει. Παίρνει νέες μορφές, «μετακινείται» σε νέα εδάφη αλλά είναι παρούσα σε όλο της το «μεγαλείο».
Όσες «διαχειριστικές» κινήσεις και να γίνουν, δεν μπορούν να έχουν αποτέλεσμα γιατί δεν στρέφονται προς την αιτία που τη δημιουργούν. Και αυτή η αιτία είναι η ίδια η λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος. Όσο οι «νόμοι της αγοράς» ισχύουν, τόσο η ανθρωπότητα θα είναι αντιμέτωπη με κρίσεις, κρίσεις που βυθίζουν στη φτώχεια εκατομμύρια και μεγαλώνουν τον πλούτο μιας «χούφτας» καπιταλιστών.
