Μαριάνθη Κυπρίδου, συντηρήτρια αρχαιοτήτων στο Υπ. Πολιτισμού
Σε μια εγκληματική απόφαση για τα επιστημονικά, πολιτιστικά και πολιτικά δεδομένα της χώρας προέβη χθες, Πέμπτη 19/12, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) για τα αρχαία στο σταθμό μετρό της Βενιζέλου, στη Θεσσαλονίκη. Με 13 ψήφους υπέρ της απόσπασης, 2 κατά και 1 λευκό, άλλαξε η προηγούμενη απόφαση του ΚΑΣ του 2017, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στην ελληνική και διεθνή κοινότητα.
Η συνεδρίαση κράτησε σχεδόν 13 ώρες (όλη την προηγούμενη νύχτα). Οι εκπρόσωποι της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ είχαν στη διάθεσή τους 5 ώρες επιχειρηματολογίας (υπέρ της απόσπασης), ενώ οι αρχαιολόγοι και οι φορείς που τάσσονται υπέρ της παραμονής περίμεναν για ώρες όρθιοι στο διάδρομο, για να τοποθετηθούν τα ξημερώματα και μάλιστα εν μέσω πολύ εχθρικού κλίματος.
Δε θα αναφερθούμε στο γιατί η πιο σωστή λύση είναι να παραμείνουν τα αρχαία in situ (στη θέση τους). Έχουν γραφτεί πολλά άρθρα για το θέμα και ο κάθε λογικός άνθρωπος θα καταλάβει το αυτονόητο, μόλις διαβάσει τις απόψεις των επιστημόνων (αρχαιολόγων, μηχανικών, συντηρητών, κα), Ελλήνων και ξένων, όπως και των σωματείων του ΥΠΠΟΑ (Υπ. Πολιτισμού & Αθλητισμού) που στηρίζουν την παραμονή των αρχαίων στο μέρος που βρέθηκαν.
Η κυβέρνηση διατάζει, το ΚΑΣ εκτελεί!
Υποτίθεται ότι το ΚΑΣ είναι ένα ανεξάρτητο επιστημονικό όργανο που λαμβάνει αποφάσεις με γνώμονα το επιστημονικό, κοινωνικό και πολιτιστικό όφελος. Βλέποντας όμως μέρος της σύνθεσης του ΚΑΣ, γεννιούνται ερωτηματικά. Για παράδειγμα, πώς γίνεται μέλος του ΚΑΣ να είναι ο καθηγητής Μ. Τιβέριος, που υπήρξε σύμβουλος της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ; Πώς γίνεται μέλος του ΚΑΣ να είναι ο καθηγητής Μ. Κορρές, ο αδερφός του οποίου έχει εταιρεία που ανέλαβε προηγούμενη απόσπαση των αρχαιοτήτων; Πώς γίνεται το ΚΑΣ να παίρνει εντολές από την κυβέρνηση, παραβλέποντας τον επιστημονικό χαρακτήρα σύμφωνα με τον οποίο δημιουργήθηκε;
Εδώ τίθεται ξεκάθαρα ζήτημα πολιτικής απόφασης. Ο πρωθυπουργός είχε εξαγγείλει ήδη από τη ΔΕΘ την απόσπαση των αρχαιοτήτων. Την ίδια εξαγγελία έχει κάνει και η υπ. Πολιτισμού Λ. Μενδώνη, την ίδια άποψη έχουν (και κλήθηκαν να τη διατυπώσουν στο ΚΑΣ) ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κ. Ζέρβας και ο περιφερειάρχης Κ. Μακεδονίας Α. Τζιτζικώστας. Και όλα αυτά τελικά ποιον εξυπηρετούν; Μα φυσικά τους εργολάβους, οι οποίοι ήδη έχουν πάρει παχυλές αποζημιώσεις για τις καθυστερήσεις του έργου (από τα 800 εκ. ευρώ της συνολικής δαπάνης μέχρι το Σεπτέμβρη του 2019, τα 200 εκ. ήταν αποζημιώσεις!) και θα πάρουν κι άλλες, όσο το έργο δεν προχωρά.
Η αντίδραση του κόσμου
Μέχρι στιγμής έχουν συγκεντρωθεί 20.000 υπογραφές πολιτών (και η συλλογή συνεχίζεται) υπέρ της παραμονής των αρχαίων in situ. Την Τρίτη το βράδυ, χιλιάδες Θεσσαλονικείς συγκεντρώθηκαν πάνω από το βυζαντινό σταυροδρόμι του Decumanus Maximus στην Εγνατία, ζητώντας την παραμονή των αρχαίων στη θέση όπου βρέθηκαν και ανήκουν. Σε αυτό το σημείο είναι δυνατό να δημιουργηθεί ένα υπόγειο μουσείο της «βυζαντινής Πομπηίας» (όπως το αποκάλεσε το BBC), μοναδικό στο είδος του, στολίδι της Θεσσαλονίκης, αλλά και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Κοινό μέτωπο επιστημόνων, σωματείων, φορέων, κατοίκων
Αξίζει ένα μεγάλο μπράβο στους δυο επιστήμονες (Π. Βελένη, Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Β. Κουμούση, πολ. μηχανικό και καθηγητή του ΕΜΠ) που ψήφισαν υπέρ της παραμονής, κόντρα στις πιέσεις που δέχτηκαν για το αντίθετο.
Τα σωματεία του ΥΠΠΟΑ και οι φορείς, έχοντας υπερασπιστεί σθεναρά την άποψη της παραμονής in situ, δήλωσαν μετά τη χθεσινή απόφαση του ΚΑΣ ότι θα προσφύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ). Επειδή βέβαια, η Δικαιοσύνη παραείναι «τυφλή», βλ. την εισαγγελική πρόταση για την αθώωση της ηγεσίας της ΧΑ, αλλά και άλλες αποφάσεις, δεν μπορεί να υπάρχει απόλυτη εμπιστοσύνη στον δικαστικό αγώνα. Απόφαση του ΣτΕ ήταν κι αυτή για την επένδυση του Λάτση στο Ελληνικό, απόφαση του ΣτΕ ήταν και η κατάργηση των δώρων στους συνταξιούχους και δημοσίους υπαλλήλους. Η δικαστική οδός μπορεί να παίξει έναν επικουρικό ρόλο. Όμως πρώτο καθήκον των σωματείων είναι να κηρύξουν απεργιακές κινητοποιήσεις που θα πιέσουν προς την κατεύθυνση της παραμονής των αρχαιοτήτων. Και οι φορείς της Θεσσαλονίκης, όπως και οι κάτοικοι οφείλουν να κινητοποιηθούν και πάλι. Με συγκεντρώσεις στο δημοτικό συμβούλιο, με αποχή από την εργασία τους, με εκδηλώσεις, συγκεντρώσεις και πορείες όπως αυτή που έγινε προχθές. Μόνο με τη μαζική πίεση του κόσμου υπάρχει περίπτωση να αλλάξει η απόφαση του ΚΑΣ και να σώσουμε αυτό το μνημειακό σύνολο, ώστε να αναδειχθεί.
Την κυβέρνηση που θα υλοποιήσει αυτό το καταστροφικό σχέδιο για τα ιστορικής σημασίας αρχαιολογικά ευρήματα, θα την καταπιεί η ιστορία.
